Marife Dini Araştırmalar Dergisi

Yazarlar: Mehmet Emin KALGI

Konular:Din Bilimi

DOI:10.33420/marife.908432

Anahtar Kelimeler:Din,Dindarlık,Dinî Anlamlandırma,Salgın,Covid-19,Din Psikolojisi

Özet: Dinin insanın ruh sağlığı üzerinde olumlu bir etkisi olduğu bilinmektedir. Çünkü din kişinin yaşadığı ruhsal problemlere karşı başa çıkma stratejileri ile çözümler üretir. Son dönemlerde manevi danışmanlık hizmetlerinin yaygınlaşması bu durumun bir göstergesi olarak ifade edilebilir. Kriz dönemlerinde dinin işlevlerinde biri de bu krizlerin yarattığı şok dalgasına karşı koruma görevini görmesidir. Salgınlar insanlık tarihinin hemen hemen her döneminde var olmuş ve insanlar üzerinde derin izler bırakmıştır. Günümüzde halen devam eden ve insanlığı her yönüyle etkileyen Covid-19 salgınının, belli bir süre daha hayatımızda var olacağı ve bizi meşgul edeceği beklenmektedir. Covid-19 salgını, gelişen bilim ve teknoloji sayesinde her ne kadar eski salgınlar gibi kitlesel ölümlere sebep olmasa da insanlık hafızasında derin izler bırakmış ve bırakmaya da devam etmektedir. Bu bağlamda araştırmada Covid-19 salgınına yakalanan kişilerin din ve dindarlık algılarındaki değişimin tespit edilmesi ve bu değişimin sosyo-demografik özelliklere göre betimlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: 1. Covid-19 salgını, bu salgına yakalanan kişilerin psikolojileri üzerinde ne gibi etkiler oluşturmuştur? 2. Covid-19 salgınına yakalanan kişiler, bu salgının ortaya çıkmasını din bağlamında nasıl değerlendirmektedir? 3. Covid-19 salgınına yakalanan kişilerin dinî algılarında ne gibi değişiklikler olmuştur? 4. Covid-19 salgınına yakalanan kişiler, hastalığın iyileşmesi için din bağlamında neler yapmış veya yapmaktadır? Araştırmada nitel araştırma deseni kullanılmış olup veriler içerik analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Bununla birlikte araştırmada amaçlı rastgele örnekleme kullanılmıştır. Müzisyen, sağlıkçı, öğretmenlik, polis, ev hanımı, esnaf gibi birçok meslekte çalışan kişilerin yer aldığı araştırmaya 8 kadın ve 16 erkek olmak üzere toplam 24 kişi katılmıştır. Ayrıca katılımcıların yaş aralığı 18 ile 61 arasında değişmekte olup yaş ortalamaları 34.46’dır. Aile gelir düzeyinin ortanın altı olduğunu ifade eden 7 kişi ve aile gelir düzeyinin orta olduğunu ifade eden 17 kişidir. Fakat aile gelir düzeyinin ortanın üstü olduğunu ifade eden kişi tespit edilmemiştir. Katılımcıların öğrenim düzeyleri incelendiğinde; öğrenim düzeyi ilkokul olan 7, ortaokul olan 1, lise olan 2 ve lisans olan 14 kişidir. Araştırmadaki katılımcıların 13’ü evli, 11’i ise bekârdır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde, birbirinden farklı temalar ve alt temalar oluşturulmuştur. Birinci tema kapsamında dört alt tema belirlenmiştir: kaygı sorununa yol açtığı ile ilgili görüşler (6), engellenmişlik hissine yol açtığı ile ilgili görüşler (4), tükenmişlik duygusuna yol açtığı ile ilgili görüşler (1) ve yalnızlaşma hissine yol açtığı ile ilgili görüşler (8). İkinci tema kapsamında dört alt tema belirlenmiştir: doğanın intikamı olduğu ile ilgili görüşler (3), ilahî bir ceza veya imtihan olduğu ile ilgili görüşler (11), komplo olduğu ile ilgili görüşler (2) ve nötr dinî anlamlandırma (8). Üçüncü tema kapsamında iki alt tema belirlenmiştir: dinî ritüellerde artmanın yaşanması ile ilgili görüşler (3) ve bir değişiklik olmadı diye belirten görüşler (21). Dördüncü tema kapsamında ise iki alt tema belirlenmiştir: dinî ritüelleri yerine getirme ile ilgili görüşler (dua etme, namaz kılma vb.) (20) ve dinî davranışlarını gözden geçirme ile ilgili görüşler (1). Sonuç olarak, Covid-19 salgınına yakalanan kişilerin salgından psikolojik olarak etkilendiği ve birtakım sorunlar yaşadığı görülmüştür. Bu sorunlar; kaygı, engellenmişlik, yalnızlaşma hissi ve tükenmişlik duygusu şeklinde sıralanabilir. Fakat salgının insan üzerinde yarattığı bu psikolojik sorunlarla başa çıkmak için dine yöneldikleri görülmüştür. Bu yönelimlerin genel anlamda dinî ibadetlerde (dua etmek, namaz kılmak, Kur’an ve mealini okumak vb.) artma şeklinde olduğu görülmüştür. Ayrıca olağanüstü bir dönem veya kriz dönemi olarak adlandırılan bu salgın dönemine birçok açıdan anlam yüklenmiştir. Bu anlamlandırmanın daha çok dinî kavramlar üzerinden yapıldığı veya dinî bağlam üzerinden temellendirildiği söylenebilir. Kimisi salgını Tanrı tarafından gönderilmiş bir ceza olarak ifade ederken, kimisi bunun ilahî imtihan olduğunu belirtmiş, kimisi doğanın bir intikamı olarak salgını açıklamaya çalışırken kimisi de bunun doğal bir süreç olduğunu açıklamıştır. Bununla birlikte salgının komplo olduğunu ileri süren katılımcıların da olduğunu söylemek mümkündür. Şu hususu vurgulamak gerekir ki genel anlamda Covid-19 salgınına dinî anlam yükleyen kişilerin dinî hassasiyetleri yüksektir.

---