Marife Dini Araştırmalar Dergisi

Yazarlar: Fatma Şeyma BOYDAK

Konular:Sanat

Anahtar Kelimeler:Orta Çağ,İslâm Cild Sanatı,Selçuklu Cild Sanatı,Sikatî billah,Mühür

Özet: Cild, yazılanı muhafaza etme gayesiyle oldukça eski tarihlerden itibaren yapılagelmiş kitap kaplarına verilen isimdir. Adını, yapımındayaygın kullanılan malzeme olan deriden almaktadır. Erken örnekleri Mısır ve Yemen’de görülen İslam cildlerinin şimdiye kadar üç tipi tespit edilmiştir. Bunlar; kutu cild, miklebli cild ve miklebsiz cilddir. Genellikle kodeks formda üretilmiş Orta çağ İslâm yazmaları, miklebli veya miklebsiz cildlerle muhafaza edilmişlerdir. Orta çağ İslâm cildlerinin Anadolu coğrafyasında tespit edilmişönemli örnekleri; Selçuklu, İlhanlı, Memlük ve Beylikler döneminde görülmektedir. Bu dönem cildleri, yapım ve tezyînât teknikleri bakımından mühim olduğu kadar üzerlerinde yer alan mühürleri bakımından da önemi haizdir. Damga olarak da isimlendirilebilecek bu mühürlerin şimdiye kadar tespit edilmiş örneklerinin içerisinde ya isim ya da dua ibâreleri yer almaktadır. İçerisinde isim yer alan mühürler incelendiğinde onların cildlerin mücellidlerine işaret ettiği anlaşılmaktadır. Ancak içerisinde dua ibâresi yer alan mühürler detaylı olarak ele alınmadığı için henüz anlaşılamamaktadır. Çalışmamızda bu mühür türünden olan “Sikatî billah” yazılı mühür ele alınmaktadır. Bu ibâre, “Güvenim Allah’adır” anlamına gelen Arapça bir isim cümlesidir. Tarafımızca yapılan araştırmalar neticesinde Hasan Paşa, Yusuf Ağa ve İnebey Yazma Eser Kütüphanelerindeki 4 farklı cildde bu mühür tespit edilmiştir. Mührün görüldüğü cildlerin dördü de malzeme, teknik ve bezeme özellikleri bakımından 13. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Cildlerde görülen mühürlerin ortak tek bir çivi ile yapılıp yapılmadığı net değildir. Ancak mühür içeriğinin tevekkül maksatlı bir dua ibâresi olduğu tespit edilmiştir.

---