Journal of Political Administrative and Local Studies
Yazarlar: Aznavur DEMİRPOLAT DEMİRPOLAT
Konular:Siyasi Bilimler
Anahtar Kelimeler:Fata,Malamatiyya,Futuwwa,Turkish Futuwwa
Özet: Bu çalışmada, Horasandan itibaren daha tasavvufi bir görünüm ve mahiyet kazanan fütüvvet ahlak ve düşüncesinin idealize ettiği ve kavramsallaştırdığı “ideal insan” anlayışı ortaya konmaya çalışılacaktır. Pek çok çalışmada fütüvvet idealinin ve fetalık değerlerinin yatay eksende insanın kendisini kuşatan maddi gerçeklik ve beşeri çevresi arsındaki kurmuş olduğu ilişki ekseni hakkındaki genel ahlaki ilkeler üzerinden çözümleme yapıldığını görmekteyiz. Bu çalışmada göstermeye çalışacağımız temel nokta, yatay eksende gerçekleşen tüm insan eylemlerinin, davranış kodlarının ve ahlaki prensiplerin fütüvvet geleneğinin Horasanda özellikle melamet ehli dava tasavvufi bir mahiyet kazandığı Horasan döneminden itibaren “ideal insan” kavramsallaştırmasıyla tamamen farklı bir mahiyet kazandığını göstermeye çalışmaktır. Bu yüzden, bu çalışmada ehli fütüvvetin ideal insan kavramsallaştırması ortaya konmaya çalışılacak ve bu ideal insan anlayışının Sufi geleneğinin büyük üstatlarının ortaya koyduğu ve formülize ettiği ideal insan anlayışla olan benzerlikleri ve farklılıkları gösterilmeye çalışılacaktır. Bu çalışmanın temel tezi, Horasan Melametiliğinin etkisiyle birlikte kabilevi bir özellik gösteren “feta” (delikanlı) anlayışının ve feta kavramına yüklenen anlamın tamamen değiştiği ve ideal insan kavramının büyük ölçüde kişinin dikey eksende müteal ve aşkın varlık olan Allah ile kurduğu ilişki düzeyine ve bu dikey eksende kurulan ilişkinin, ilişkinin mahiyetinin insanın yatay düzlemdeki her türlü ilişkisini kuşattığı ve belirleyici olduğunu göstermeye çalışmaktır. Pek çok çalışmada, fütüvvetin dikey eksene ilişkin göndermelerinin görmezden gelindiği ya da genel olarak İslam benlik tasavvurundaki etkisinin göz ardı edildiğini söyleyebiliriz. Fütüvvet idealinin ve değerlerinin daha çok yatay düzlemdeki izdüşümleri üzerine durulduğu ya da ahlaki ilkelere gönderme yapıldığını ancak hiçbir şekilde fütüvvet ehlinin gündelik eylemlerinin arka planında yer alan saikin –ki bu saik büyük ölçüde kişinin dikey eksende aşkın varlıkla kurmuş olduğu ilişki düzeyi ile yakından alakalıdır.