Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: İsa ERYILMAZ
Konular:Tarih
DOI:10.47088/utad.950643
Anahtar Kelimeler:Maveraünnehr,Moğol,İslamiyet,Gazan Han,Çağatay Ulusu
Özet: Çingiz Han’ın 1227 yılında ölümünden sonra hayatta olan en yaşlı oğlu olarak Çağatay Han (1227-1241) tarafından kabaca Maveraünnehr topraklarını ihtiva eden bölgede büyük bir devlet teşekkül ettirilmişti. Moğol kabile kanunları (Yasa)’nın korunması ve uygulanmasından sorumlu olan Çağatay Han, hayatı boyunca İslam ve akidelerine karşı olmuş ve Müslümanları dinî bakımdan son derece müşkül durumda bırakmıştı. Diğer taraftan İran’daki akrabaları İlhanlıların etkisinde kaldığını gördüğümüz Çağatay Hanlığı coğrafî konumu sebebiyle İslamiyet’in daha az etkisinde kalmıştır. Ona rağmen İslamiyet, Çağatay Moğolları arasında yayılma imkânı bulmuş ve özellikle devletin ilk Müslüman hânı olan Mübarek Şah’tan itibaren yepyeni bir devir açılmıştır. Nitekim sonraki hanlar döneminde İslamiyet’i kabul eden Çağatay hanları Müslüman unvanları kullanmaya hatta İslam dininin Moğol vilayetlerinde yayılması için tebliğde bulunmaya başlamışlardır. Bu gelişmelerin olumlu neticeleri ortaya çıkacak ki Çağatay ulusu büyük kitleler halinde hükümdarlarına uyarak İslamiyet’i kabul edecektir. Müslüman olduktan sonra Gazan Han Mahmud adını alan Çağatay hanı zamanında ise İslam dini uzun zaman sonra İran’da yeniden hâkim din olacaktır. Son nefesini verirken devlet ricaline yeni dinde sebat etmelerini ihtar eden Gazan Han İslam dininin yayılması için gayret sarf ederek dinî müesseselere ihtimam göstermiştir.