Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Arzu ERMAN
Konular:Sosyal
Anahtar Kelimeler:Batı Şehri,Doğu Şehri,Türk Şehri,19. Yüzyıl,Maveraünnehir
Özet: Orta Asya’da Seyhun ve Ceyhun ırmakları arasında kalan ve Maveraünnehir olarak da isimlendirilen bölge, Türklerin yoğun olarak yaşadıkları bir bölgedir. Burada çok erken dönemlerden itibaren pek çok şehir kurulmuş ve bu yerleşim alanları üstlendikleri çeşitli işlevlerle tarihte mühim roller oynamışlardır. Bu şehirleri, çeşitli zamanlarda farklı kültür alanlarına mensup gezginler, çeşitli vesilelerle ziyaret etmişlerdir. Burada bu gezginlerin eserleri ışığında bölgedeki şehirler ele alınmıştır. 19. yüzyıl ise Batı dünyasında modernleşme olarak adlandırılan bir dönemdir. Nitekim Batı dünyası, bu süreçte görece kendisinin gerisinde kalanlar üzerinde siyasi, ekonomik ve kültürel hegemonya kurma çabası içinde olmuştur. Bu bağlamda Avrupa dışında kalan birçok ülke doğrudan Batı’nın birer sömürgesi durumuna gelmiştir. Dolayısıyla bu yüzyıl, bölgenin geleneksel dönemi ile değişim dönemi arasında karşılaştırma yapma fırsatı sunmaktadır. Çalışmada öncelikle Maveraünnehir bölgesinde, politik, ekonomik ve sosyo-kültürel koşulların şehirleşmeyi nasıl etkilediği ve şehirlere hangi fonksiyonları yüklediği sorusuna cevap aranacaktır. Ardından Max Weber’in “The City” adlı eserindeki sosyolojik açıklamaları ile kabul gören “Occidental City” (Batı Şehri) ve “Oriental City” (Doğu Şehri) kavramsallaştırması eşliğinde Orta Asya’daki şehirlerin kurumsal özellikleri belirlenecektir. Çalışmada temel kaynak olarak bölge giden kişilerin seyahatnameleri seçilmiştir. Metin yazarı ile metin arasındaki ilişkiden yola çıkılarak metinde anlatılanlar, satır aralarına gizlenenler veya varılan hükümler değerlendirilerek tarih anlatısının analizi yapılmaya çalışılmıştır.