Edebali İslamiyat Dergisi
Yazarlar: Oğuz Kağan BAYRAKDAR
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Nevruz,Zaqatala,Mamrux,Saxurlar
Özet: Saxur (Sahur) adı Sa-Od ve Xur-Kend kelimelerinin birleşmesi ile ortaya çıkmıştır. İsminden de anlaşıldığı gibi “Od Halkı” ( Ateş Halkı) anlamına gelmektedir. Azerbaycan’ın Qaz, Zaqatala, Bakalen ve ayrıca Dağıstan’ın Rutul şehrinde yaşayan Saxurların sayıları otuz binden çoktur. Dini olarak sünni Müslüman olan Saxurlar, Dağıstan’ın 13, Azerbaycan’ın ise 16 köyünde meskunlaşmışlardır. Muxax (7,2 bin), Suvagil (5,5- 6 bin), Qargay, Kelel, Eli-Bayramlı (3 bin), Mamrux (2,1 bin), Sabunçu (2 bin), Qum (1,5-2 bin), Mişleş (7- 7,5 bin), Çınarlı (1,2 bin) Lekit=Kötüklü (1,2 bin), Ağdam-Kelem, Qas, Elesger, Ağyez (1- 1,5 bin) gibi Azerbaycan’ın yerleşim birimleri, günümüzde saxurların yaşadığı yerlerdir. Saxur dili (Sahurca) ise Dağıstan ve Azerbaycanda konuşulan, esasında Zaqatala ve Qax şehirlerinde yaygın olan dildir. Üzerinde ilk ilmi çalışma 1895 yılında alman dil bilimci Roderich von Erckert tarafından yapılmıştır. 1913’cü yılda ise Arthur Dirr dilin ilk dilbilgisi kurallarını düzenlemiştir. Kafkasya da hıristiyanlığı ilk kabul eden halk olan Saxurlar, Arapların islamiyeti yaymalarına engel olmaya çalışmışlardır. 1562 yılında Osmanlı imparatorluğunun desteği ile Ali Sultan, Saxur Sultanlığını kurmuştur. Başkenti ise Dağıstan’ın Rutul şehrinin Saxur köyü olmuştur. Daha sonrasında merkez İlisu’ya geçmiş ve İlisu Sultanlığı olarak isimlendirilmeye başlanmıştır. Sultanlık, Şeki hanlığının etkisi altındaydı ve XIX. yüzyılın başlarında Rusya İmparatorluğu’nun bir parçası oldu.