Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi
Yazarlar: Mahmut Kemal KORUCU
Konular:Çevre Bilimleri
Anahtar Kelimeler:Evsel katı atık,Karar verme araçları,Ulusal eylem planı,Yöntem seçimi
Özet: 2006 yılında yayınlanan “Katı Atık Ana Planı”, bugün ülkede planlanan tüm belediye atığı yönetim stratejilerini belirleyen temel dayanaktır. Sözü edilen ana planın bertaraf yöntemi belirleme konusundaki ana referansı Çevre ve Orman Bakanlığı için 2005 yılında hazırlanan “Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımlarının Planlanması için Teknik Yardım Projesi (EHCIP)”dir. Türkiye’nin toplam 3 ana ve 11 alt bölgeye ayrılmasını esas alan bölgelendirme çalışması ilk olarak EHCIP’de yapılmış olup, Katı Atık Ana Planı’na buradan aktarılmıştır. “Katı Atık Ana Planı”, Türkiye genelinde farklı bölgeler ve nüfus grupları için geliştirilen 16 adet tip projeyi kapsar. Söz konusu bu projeler ile birlikte büyükşehirler için geliştirilmiş olan diğer tüm örnek projeler “Model FEASIBLE” adı ile bilinen bir bilgisayar programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Bu anlamda; Türkiye geneli için uygulanacak olan tüm atık yönetimi çalışmalarının biçimini belirleyen karar verme aracı “Model FEASIBLE” olarak gösterilebilir. Danimarka kökenli bir firma tarafından hazırlanan “Model FEASIBLE”, kullanıcılara temel bir finansal hesaplama aracı sunarken, farklı senaryoların değerlendirilmesine de imkan verir. Modelin atık yönetimi için kullanımında; oluşacağı tahmin edilen atık miktarları, atıkların toplama biçimi ve kullanılması planlanan atık işleme ve bertaraf yöntemlerinin kullanıcı tarafından girilmesi gerekir. Bu anlamda model; senaryo temelli bir karar verme aracıdır. Atık yönetiminde karar verme aracı olarak kullanılan senaryo temelli karar verme araçlarınınönemli sorunu; yalnızca kullanıcı tarafından belirlenen senaryoların dikkate alınması nedeniyle pek çok başka olasılığın göz ardı ediliyor oluşudur. Bu çalışmada; öncelikle temel bir bilgi sunması açısından, katı atık yönetimi için kullanılan karar destek araçları ile ilgili kısa bir bilgi sunulacaktır. Ardından, başta “Model FEASIBLE” olmak üzere, karar verme aracı olarak kullanılan senaryo temelli tüm yaklaşımların bir eleştirisi yapılacaktır. Son olarak, bu eleştiri bağlamında; Ulusal Atık Yönetimi Eylem Planı’na uygun olarak Kocaeli’nde inşa edilecek olan atık yakma tesisinin karar verme süreci genel bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Sonuç olarak, eylem planı için yaklaşık 15 yıl önce verilmiş olan tüm yöntem kararlarının, karar verme mekanizmalarında yaşanan gelişmeler dikkate alınarak yeniden gözden geçirilmesi şiddetle tavsiye edilmektedir.