Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi

Yazarlar: Nusret TAŞ

Konular:Din Bilimi

DOI:10.52115/apjir.948264

Anahtar Kelimeler:Tanrı,İyilik,Kötülük,Fârâbî,İhvân-ı Safâ,İbn Sînâ.

Özet: Bu çalışmada, sudûr nazariyesini savunan ilk dönem İslam filozoflarından Fârâbî, İhvân-ı Safâ ve İbn Sînâ’nın kötülük problemini anlama, açıklama ve ona çözüm üretme adına başvurdukları bazı temel kavramlar ele alınmıştır. Söz konusu kavramlar; maddenin (heyûlâ) kusurlu oluşu, ay altı ve ay üstü âlem, tümel ve tikel varlıklar ile asıl maksat ve arızî sonuçlar kavramlarıdır. Çalışmanın amacı, bu düşünürlerin kötülük problemine yönelik yaklaşımlarını, bütüncül bir bakış açısıyla ele alarak problemin çözümü bağlamında başvurdukları temel kavramları değerlendirmektir. Çalışma sürecinde söz konusu düşünürlerin konuyla ilgili görüşlerini içeren kendi eserleri incelenmiştir. Bunun yanı sıra onların konuyla ilgili görüşlerini temellendirmede yararlandıkları anlaşılan Platon, Aristoteles ve Plotinos gibi Antik Yunan düşünürlerinin ilgili görüşlerini kapsayan eserleri de gözden geçirilmiştir. Çalışmada elde edilen bulgulara göre söz konusu İslam filozofları, kötülük problemi konusunda benzer bir yaklaşım sergilemektedirler. Konuyla ilgili düşüncelerini temellendirirken kendilerinden önceki düşünürlerin görüşlerini esas almakta, onları İslam inanç ilkeleriyle uzlaştırma gayreti içine girmektedirler. Onlar, varlık âleminde gerçek anlamda doğal veya metafiziksel bir kötülüğün varlığını kabul etmemektedirler. Kötülük olarak adlandırılan sınırlı sayıdaki problemlerin varlığını kabul etmekte, ancak bunu da esas itibarıyla cismânî varlıkların kaynağı olan maddenin (heyûlâ) yetkinlikten yoksun oluşuna bağlamaktadırlar. Ahlâkî kötülüğü ise insana verilen özgür iradenin kötüye kullanılması bağlamında değerlendirmektedirler. Dolayısıyla kötülük probleminin, Tanrı’nın varlığı ve sıfatları açısından herhangi bir sorun teşkil etmediğini savunmaktadırlar.

---