Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi
Yazarlar: Esra YILDIZ
Konular:Din Bilimi
DOI:10.52115/apjir.969238
Anahtar Kelimeler:Meşihat Arşivi,Ensab ilmi,Hz. Peygamber,Ulema,Soybilim.
Özet: Osmanlı Devleti, kendisinden önceki Müslüman devletlerden tevarüs ettiği ilmi birikimi geliştirerek gelecek nesillere aktarmıştır. Bunlardan birisi de Arap toplumunda yaygın olan “soybilim, jeneoloji, ensab cetveli, şecere, silsile ve soy kütüğü” gibi kavramlarla da ifade edilen “Ensâb İlmi”dir. Devletin ensab ilmini daha düzenli ve sistematik hale getirmesinin en temel sebebi Hz. Peygamber’in soyunun zekat almaması gerekçesiyle maddi açıdan onları desteklemek ve kendilerine gösterilen saygı ve muhabbetin devamını sağlamaktır. Osmanlı Devleti’nde Hz. Peygamber’in soyundan gelen seyyidlerin nesepleriyle ilgili kayıtların tutulması ve diğer işlemlerin yürütülmesi görevi Şeyhülislamlık bünyesindeki Nakîbü’l-eşrâflığa verilmiştir. Seyyid ulemanın özlük bilgi ve belgeleri de Bâb-ı Fetvâ Sicill-i Ahvâl İdaresi tarafından muhafaza edilmiştir. Meşihat Arşivi’ndeki Sicill-i Ahvâl İdaresi defter ve belgeleri, Hz. Peygamber’in, sahabe-i kirâmın ve diğer meşhur ailelere mensubiyeti bulunan ulemanın nesep bilgilerini ihtiva etmesi açısından birincil kaynaklardır. Bu makalede, “Ensab İlminin İslam Tarihi’ndeki Yeri”, “Son dönem Osmanlı ulemasının Soybilimi Açısından Bâb-ı Fetvâ Sicill-i Ahvâl İdaresi”, “Sicill-i Ahvâl İdaresi’nin Ensab İlmi Açısından Önemi ve Ulemanın Soybilimsel Analizi (1876-1924 yılları)” konuları ele alınacaktır. İlk olarak Şeyhülislâmlığın temel kaynağı olan Meşihat Arşivi’ndeki defter ve belgeler ışığında Osmanlı ulemasının nesep bilgileri tahlil edilecektir. Hz. Peygamber’in nesebine mensup ulemanın seyyidliğini ispatlama yöntemi, sahabe-i kirâm ve dönemin meşhur ailelerinden olan ulemanın nesep bilgileri verilmek suretiyle istatistiki veriler ortaya konulacaktır. Böylece Osmanlı Devleti’nde soybiliminin kullanım alanı ve gerekçesi, devletin jeneoloji alanına yaklaşımı ve resmi olarak kayıt altına alınma işlemleri günyüzüne çıkartılacaktır.