Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: ["Nebahat ERDEM"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Dîvân,Kozmik unsurlar,Nâmî,Kozmik âlem,Felek,Klasik Türk edebiyatı.
Özet: Nâmî Mehmed Efendi, 16. yüzyılın sonları ile 17. yüzyılın başlarında yaşamış dîvân şairlerindendir. Nâmî, birçok şiirlerinde canlı tasvirleriyle adeta resim çizer gibi şiirler yazmıştır. Şiirlerinden anlaşıldığına göre, mutasavvıf bir şair değildir. Şiirlerinde dinî ve tasavvufi tebliğ kaygısı yoktur. Genellikle şiirlerinin rindâne ve âşıkâne olduğu söylenebilir. Şairin dilin inceliklerine hâkim olduğu ve akıcı bir üslûba sahip olduğu sayıca çok olmasa da şiirlerinden anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Nâmî Dîvânı’nda kozmik unsurlar incelenmiştir. Gökyüzü ve gök cisimleri ulaşılmazlığı, ilgi çekiciliği, karmaşıklığı ve gizem dolu olması bakımından hep büyük hayranlık ve merak konusu olmuştur. Sanatçılar tarafından kozmik âlemin kullanış şekli ve nasıl sunulduğu değişkenlik gösterse de kozmik unsurlar çevresinde oluşan motifler şiirlerde çokça işlenen benzetme unsuru olarak kullanılmıştır. Evrenle ve onun genel düzeniyle ilgili unsurları dîvân şiiri muhayyilesi ile düşünülecek olursa başımızı kaldırıp ışıltısına hayran kaldığımız yıldızlar, soframızda bulunan mezelere bile dönüşebilir. Yerle gök arasında ne varsa her şey şairin şiirinin anlam çerçevesini kurmasında bir malzeme olabilir. Bu çalışmada, Nâmî Dîvân’ındaki kozmik âleme dair anlatımlar gökyüzü, yıldızlar, burçlar, gezegenler, ışık ve karanlık başlıkları altında ele alınmıştır. Söz konusu Dîvân’da geçen bütün kozmik unsurları tespit edip bu unsurların hangi özellikleriyle, ne şekilde kullanıldıklarının belirlenmesi ve örnek beyitlerle açıklanması amaçlanmıştır. Nâmî Dîvânı’nda kozmik unsurların, renkli ve zengin anlatımlarla işlendiğine tanık olduk. Şairin kozmik unsurlarla ilgili tasavvurlarının birçok şairde olduğu gibi dönemin kozmik unsur anlayışına uygun olarak işlendiğini tespit ettik. Nâmî’nin dili kullanmadaki ustalığı, birçok beyitte kendini göstermektedir. Zaman zaman farklı ve orijinal kullanımlara da rastlanmaktadır. Bu durum Nâmî’nin hem klasik Türk edebiyatı geleneklerine bağlı kaldığını hem de kendine has bir dil kabiliyeti olduğunu göstermektedir. Makalenin, bu konuda yapılan çeşitli çalışmaların yanında yeni çalışmalara da katkı sunacağını ümit ediyoruz.