Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Seadet SHİKHİYEVA
Konular:Sosyal
Anahtar Kelimeler:Bidel,Hərf,Məcaz,Təşbeh,Simvol,Ilk örnək
Özet: Zəngin ədəbi miras sahibi olan Bidelin şeirində hərflərin məcaz yaradıcılığında iştirakı qabarıq nəzərə çarpsa da, bu məcazlaşmanın yaradılması prosesi, ilk örnəyi və poetik interpretasiyaları, şairin məqsədi və s. indiyədək xüsusi araşdırılmamışdır. Bidelin şeirində hərf simvol və məcazlarının xüsusi bir yeri vardır və onun yaradıcılığının özünəməxsusluqlarından biri də hərfin sözdəki yeri və malik olduğu yazılış şəklidir. Onun şeirində hərflər bəzən simvol, bəzən istiarə, bəzən isə təşbeh kimi çıxış edir. Bidel bəzən hərflərin say qarşılığını da vurğulamaqla şeiriyyətə yeni məzmunlar qazandırır və hərf-say münasibətinə fərdi xarakterli anlam çaları verə bilir. Bu məcazlaşma və hərf üzərində məzmun yaradıcılığı şairin hürufilik ədəbiyyatının ənənəsindən xəbərdarlığını göstərir. Bəzən isə hürufilik düşüncəsindən qaynaqlanan digər təriqətlərin (qələndərilik, səfəvilik və s.) ədəbi ənənəsindən təsirlənmə də müşahidə olunur. Bəzi hallarda bu hərf-məcazlar irfani düşüncə və klassik şeir ənənəsinə bələdliyin deyil, eyni zamanda poetik təxəyyülün gücünün də göstəricisi olur. Bidein şeirində hərf simvollarının düşüncə baxımından özülünü və yerini təhlil edərkən belə bir nəticəyə gəldik ki, o, təkcə farsdilli şairlərin deyil, türk şairlərin də divan yaradıcılığına bələd olmuşdur. Çünki onun şeirlərində yer alan bəzi beytlər Nəsimi, Əhmədi, Xətai, Füzuli və Xəyali bəyin şeiri ilə yaxından səsləşir. Bidelin şeirində nəzərə çarpan hərf simvol, məcaz və təşbehləri, bir tərəfdən, onun şeirini klassik fars və türk şeirinə bağlayır, digər tərəfdən, şair xəyalının vüsətindən soraq verir.