Izmir Democracy University Social Sciences Journal
Yazarlar: İrmak KARABULUT, Bayram BAYRAKDAR
Konular:Tarih
Anahtar Kelimeler:Türkiye Milli Bankası,Reşadiye,Hazine Tahvilleri,Lozan Antlaşması
Özet: Birinci Dünya Savaşına giden süreçte, bölgesel rakipleri Yunanistan ve Rusya’ya karşı donanmasını güçlendirme adına çalışan Osmanlı Devleti, 1911 Haziran’ında Reşadiye gemisinin yapımı için İngiliz inşaat grubu olan Armstrong-Vickers ve Brown ile anlaşma imzalayacaktı. Geminin finansmanı içinse bir İngiliz bankası olan Türkiye Milli Bankası ile anlaşılacak ve 1911’den 1916’ya kadar Bankaya ödenmek üzere hazine tahvilleri çıkartılacaktı. Böyle bir süreçte Reşadiye gemisine 1914 yazında el koyulması, sadece Osmanlı Donanmasına büyük bir darbe indirmekle kalmayacak aynı zamanda inşaat grubu, Banka, Türk Hükümeti ve İngiliz Hükümeti arasında uzun süre devam edecek anlaşmazlıkların da başlangıcı olacaktı. Konuya ilişkin ilk anlaşmazlık hazine tahvillerini alanların akıbeti olurken ikinci anlaşmazlık geminin teslimindeki gecikme dolayısıyla Türk Hükümetinin direktifi üzerine, Banka ile yapılan finans anlaşması uyarınca inşaat grubuna ödenmeyerek Türkiye Milli Bankası nezdinde alıkoyulan son taksitin akıbeti olacaktır. Paranın Bankaya mı, İngiliz Hükümetine mi yoksa Türk Hükümetine mi ait olduğu ve hangi para birimi ile ödeneceği meselesi tarafları uzun süre meşgul edecekti. İlk sorun Lozan Antlaşması ile çözüme kavuşurken ikinci sorununun çözümü için 1930’ları beklemek gerekecekti. Bu çalışma Osmanlı’dan Cumhuriyet’e miras kalan sorunlardan çok küçük bir kalemi oluşturan söz konusu borcun bile Türkiye’yi ne denli uğraştırdığını görmek açısından örnek teşkil etmektedir. Reşadiye gemisine el koyulmasını takip eden süreçteki mali sorunları ortaya koymayı amaçlayan söz konusu çalışmanın başlıca kaynaklarını İngiliz Ulusal Arşivi, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi evrakları ve konuya ilişkin yayınlar oluşturmaktadır.