Bilişim Hukuku Dergisi
Yazarlar: Berkay KURDOĞLU, Çağlar Deniz ATA
Konular:Hukuk
DOI:10.55009/bilisimhukukudergisi.1013073
Anahtar Kelimeler:Veri,Büyük Veri,Veri Ekonomisi,Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması,Dijitalleşme,Veri ve Rekabet,Regülasyon,Rekabet Hukuku,Veri Temelli Rekabet İhlalleri,Kişisel Verilerin Korunması
Özet: İnternet ve yapay zekâ temelli dijitalleşme sürecinin gün geçtikçe gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla beraber başta akıllı cihazlar olmak üzere yeni nesil enformasyon teknolojileri temelinde yaşanan kapsamlı dönüşüm, dünyamızı hızla değiştirmeye devam etmektedir. Nitekim bu dönüşüm sadece sosyal yaşantımızda değil, ekonomik ve ticari hayatın doğal akışında da ortaya çıkmakta ve konvansiyonel iş kolları ile satış teknikleri yerini veri tabanlı yeni iş modellerine bırakmaktadır. Dijitalleşme süreçleri üreticiler için verimliliği arttıracak yeni nesil imkânlar yaratabilirken tüketiciler için de günlük hayatı kolaylaştırabilecek sayısız hizmeti temin edebilmektedir. Bununla beraber, bu dönüşüm ve değişim süreçleri, kendi doğasında yatan dinamizmin doğal bir sonucu olarak daha önce öngörülmemiş ve çözümlenmesi oldukça karmaşık meselelere de yol açabilmektedir. Veri ekonomisinin yaygınlaşması ile ortaya çıkan pazar gücünün dizginlenmesine dönük regülasyon ihtiyacı bu meselelerden en çok tartışılanlarından bir tanesini temsil etmektedir. Veri ekonomisi ve veri temelli iş modellerine sahip şirketlerin yapıları gereği bu regülasyon tartışması; bilişim hukuku, rekabet hukuku, regülasyon teorisi, ticaret hukuku ve tüketici verilerinin korunması hukuku gibi alanları ortak eden bir tartışma olup sınırları henüz kesin bir şekilde çizilememektedir. Öte yandan, küresel ölçekte şu ana kadar rekabet hukuku ve rekabet otoritelerinin faaliyetleri göz önüne alındığında, veri ekonomisinin düzenlenmesi alanında rekabet normlarının çok daha pro-aktif bir yaklaşım benimsediği anlaşılmaktadır. Bu kapsamda çalışmamızda; veri, Büyük Veri veya veri ekonomisi çerçevesinde karşılaşılan iktisadi ve hukuki eylemlere, rekabet hukuku perspektifinden nasıl bakış açıları sağlanabileceğine ilişkin bir mütalaa alt yapısı sunulmaya çalışılmıştır. Bu açıdan öncelikle veri ekonomisi ve veriye ilişkin kavramların temel tanımlarına yer verilerek verinin nasıl sınıflandırılabileceğine ilişkin kısa bir değerlendirme yapılmaktadır Ardından rekabet hukuku metodolojisi bağlamında genelden özele bir sıralama yapılarak; ilgili pazarın tanımlanması, pazara giriş, pazar gücünün ölçülmesi hususlarında veri ekonomisi ve rekabet hukuku ilişkisinin irdelenmesi gayreti içine girilmiştir. Son olarak iktisadi pazarlara yönelik kavramsal çerçeveyi çizdikten sonra bu çerçevenin içini pazarda karşılaşılan kısıtlayıcı eylemler ile doldurarak veri ekonomisine ilişkin rekabet hukuku meselelerini ülkemiz ve dünya örnekleri ile sunma gayesi benimsenmiştir. Bu bağlamda mevcut çalışmanın temel amacını da günümüzün dijitalleşen dünyasının en önemli fenomenlerinden biri olan Büyük Veri’nin rekabet paradigmasına ve rekabetçi süreçlere olan etkilerinin çözümlenmesi ve rekabet hukuku açısından doğabilecek zarar teorilerinin etüt edilerek mevcut veya potansiyel etkinlik kazanımları ile karşılaştırılması oluşturmaktadır.