Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
Yazarlar: Mehmet ŞEKER
Konular:Siyasi Bilimler
Anahtar Kelimeler:Anadolu,İbn Battuta,Ahîlik,Ahî Zâviyeleri,İktisâdî Hayat,Fütüvvet-nâme.
Özet: Anadolu (Türkiye) Selçuklularının dağılması üzerine bağımsızlıklarını elde etmek için harekete geçen mahallî beylikler, otoritelerini sağlamak amacıyla kendi topraklarında yaşayan şeyhlerin hem nüfûzlarından yararlanıyorlar, hem de onlar için yaptıkları tekke ve zaviyelere zengin vakıflar tahsis ediyorlardı. Nitekim Osmanlı vekâyinâmeleri Osman (I) Bey (1302-1324) ve Orhan Gâzi (1324-1362) ile Murad (I, 1362-1389) Hüdâvendigâr’ın bir çok zâviyeyi desteklediklerine dair bilgiler vermektedirler. Bilindiği gibi bu vekâyi’-nâmelerden biri de ilk Osmanlı şâir ve tarihçilerinden Âşıkpaşazâde (ö.1484’den sonra)’nin “Tevârîh-i Âl-i Osman” adlı eseridir. Bu eserde, Selçuklular ile Beylikler devri Anadolu’sunda, Türk-İslâm kültür ve medeniyetinin oluşup gelişmesini sağlayan askerî, dinî, sosyal ve meslekî kuruluşlardan birinin de “Âhiyân-ı Rum” (Anadolu Ahileri) olduğu belirtilmektedir. Ahîlerin Anadolu’da ne kadar yayılmış olduklarını bize h.733/m.1333 yılında Anadolu’yu gezip bölge hakkında bilgiler ve haberler veren İbn Battuta bu örgütlerin, Anadolu (Türkiye) Selçuklu Sultanı Alâddin Keykubâd devrinden (1220-1237) başlayarak Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunda da siyasî, kültürel ve iktisâdî faaliyetlerini devam ettirdiklerini kaydetmektedir. Bu arada kurulan diğer Türk beylikleri ile Anadolu’nun aynı anda Türkleşip İslâmlaşmasında bunların oynadıkları rolleri yanında meslekî/iktisâdî yönlerinin de ağır bastığı düşünülürse özellikle Orhan Gâzî devrinde Anadolu’yu ziyaret etmiş olan İbn Battuta’nın Ahîler hakkında verdiği bilgilerin önemi daha açıkça anlaşılır. İşte biz, bu makalemizde öncelikle seyyahın XIV. yüzyıl Anadolu’sunun iktisâdî hayatına dair verdiği bilgileri genel olarak ele alıp değerlendirmek istiyoruz. XIV. Yüzyıl Anadolu'sunun sosyal hayatı hakkında İbn Battuta'nın Anadolu halkının iktisadî fa¬aliyetleri hakkında bize verdiği bilgilere dayanarak, bazı meslek gruplarının mevcudiyetinden bahsetmeye çalışacağız. Ardından da Ahîler’in çalşma hayatındaki yerleri ile günlük hayatlarına İbn Battuta’nın verdiği bilgi ve haberler çerçevesinde göz atacağımız gibi aynı zamanda fütüvvet-nâmelerden de meslek sahibi olmayı teşvik eden tavsiyelerle bu konudaki ilkelerinden bazı örnekler vereceğiz.