Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
Yazarlar: Seher ŞENTÜRK
Konular:Sosyal
Anahtar Kelimeler:Enki Kültü,Sanat,Mezopotamya,Hitit,Urartu Sanatı
Özet: Sümerlerin bilgelik - su tanrısı Enki ve yardımcıları olan Yedi Bilgelerin gerçekleştirdiği inisiyasyon törenleri Mezopotamya sanatına özellikle Yeni Assur ve Yeni Babil Dönemlerinde damgasını vurmuştur. Enki Kültü, devletinüst kademesinin temsil edildiği saraylarda ziyaretçileri ve elçileri kapıda bekleyen doğaüstü varlıkların koruyucu heykelleriyle karşılayıp, taht odasına gidene dek, iki taraflı koridorlarda tüm görkemini gözler önüne sermiş vegüzel örneklerini kralın arkasında bulunan duvarlardaki kabartmalarda göstermiştir. Kraliyet ailesinin kişisel eşyaları ve yaşam alanlarını süsleyen motifler, bilgelerin hayat ağacı etrafında gerçekleştirdikleri - zaman zaman kralların da katıldığı - ritüellerin anlatıldığı sahnelerden oluşur. Bakraç ve çam kozalağı ile serpe işlemi yapan bilgelere stilize hayat ağacı motifi yanında lotus çiçeği, keçi (Enki’nin kendisini temsil eder), aslan ve kuş başlı insan gövdeli kanatlı varlıklar yada aslan ve boğa vücutlu insan başlı kanatlı varlıklardan oluşan figürler eşlik eder. Bu kültün halk inançlarında da önemli bir yer tuttuğu gözlenmiştir. Kapı altlarına gömülen heykelcikler ve silindir mühürlerde bu izler kendini hemen belli eder. Mezopotamya’da geniş bir etki alanına sahip Enki Kültü; Hitit, Urartu ve Phryg sanatını etkisi altına almış; kabartmalarda, kralların kişisel eşyalarında, süsleme sanatı ve edebiyatta yer edinmiştir. Hitit ve Phryglere ait yerleşim alanlarından Alacahöyük, Arslantaş, Aslantepe, Kargamış, Kalaba Köyü, İlhamlı Köyü, Etimesgut ve Ahi Yakup’taki kabartmalar incelendiğinde inisiyasyon töreni yapan bilgeler, demonik varlıkların gerçekleştirdiği ritüel sahneleri Mezopotamya’daki örneklerinin birer kopyası mahiyetindedir. Urartular için de durum pek farklı sayılmaz. Sanatsal form Mezopotamya’daki aslına uygun şekilde devam ettirilmiştir.