Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
Yazarlar: Rabia Şeyma İLHAN
Konular:Sosyal
Anahtar Kelimeler:Edimbilim,H. Paul Grice,İşbirliği İlkesi
Özet: Kullanıcının niyeti doğrultusunda anlamlı hale gelen dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlamaktan başka bildirişim amacıyla da kullanılmaktadır. Bağlam ve konuşmacının niyetine bağlı olarak ortaya çıkan edimbilim, anlamın daha ötesinde konuşmacı ve dinleyici arasındaki iletişimsel boyutu ele alır. İletişim esnasında dilsel kullanımların bağlamda ne ifade ettiğine, nasıl bir etkileşim içerisinde bulunduklarına bakar. H. Paul Grice, insanlar etkileşim halinde bulundukları zaman söylenen ile sezdirilmek istenilen farklı olabileceğinden dolayı işbirliği ilkesini ortaya koymuştur. Grice (1975) tarafından öne sürülen niyet merkezli işbirliği ilkesine göre konuşmacı ve dinleyicinin belirli ilkeleri göz önünde bulundurması gerekir. Konuşma kuralları nicelik, nitelik, tarz ve bağıntı olmak üzere dört ulama ayrılır: Konuşmacının gereksiz ifadelerden kaçarak gerekli ölçüde bilgi verdiği nicelik kuralı; konuşmacının yanlış bilgiden kaçınarak doğru bilgiler verdiği nitelik kuralı; konuşmacının anlam belirsizliğinden uzak, açık ve net olduğu tarz kuralı; konuşmanın dışına çıkılmayan ve konuyla bağlantılı şeylerin söylendiği bağıntı kuralı. Grice, bireylerin dört ulama ayırdığı konuşma kurallarına uymaları halinde iletişimin başarılı bir şekilde olacağını savunur. Bu çalışmada, dilbilim alanı olan edimbilim çeşitli görüşler etrafında ele alınmıştır. Grice’in niyet merkezli işbirliği ilkeleri esas alınmıştır. Bu ilkeler Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait Dede Korkut Kitabında yer alan hikâyelerden tespit edilen örneklerle birlikte ele alınmıştır. Bağlamdan hareketle temsili örneklerin konuşmacı ve dinleyicide nasıl bir etkileşim oluşturduğu ve ne ifade ettiği üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonuç kısmında verilen temsili örneklerle birlikte bağlam içerisinde konuşmacı ve dinleyicinin nicelik, nitelik, tarz ve bağıntı gibi konuşma kurallarına ne kadar bağlı kalıp kalmadıkları ifade edilmiş, Oğuzların niyetlerini ne derecede yansıttıkları ve sağlıklı bir iletişim ortamının kurulup kurulmadığı değerlendirilmeye çalışılmıştır.