Marife Dini Araştırmalar Dergisi
Yazarlar: Bünyamin AYDIN
Konular:Din Bilimi
Anahtar Kelimeler:Gramatik Çözümleme,Arap Dili,Bağlam,Zemahşerî,Ebû Hayyân el-Endelüsî
Özet: Cümlenin gramatik yapısı birden çok çözümlemeye imkân tanıdığında, metnin dolaylı muha-taplarına ait gramatik çözümlemeler, siyasî, itikadî ve fikrî eğilimlerin etkisine açık hâle gel-mektedir. Bu durum bağlamsal unsurların gramatik çözümleme üzerinde belirleyici olabileceği anlamına gelir. Bağlam ile gramatik çözümleme arasındaki ilişkiye dair tartışmaların bir tara-fında tüm dilsel bağlamlarda geçerli gramatik çözümlemelerin üretilebileceği iddiası, diğer tarafında ise gramatik çözümlemenin birtakım semantik sınırlılıklarla çevrili olduğu ve bağlam-sal koşullar tarafından yönlendirildiği savı yer almaktadır. Ebû Hayyân’ın Zemahşerî’ye yö-nelttiği eleştiri bu noktaya odaklanır. Zemahşerî, mefʻûlün fiile mukaddem olduğu cümlelerde ihtisas anlamının bulunduğu görüşündedir. Gramatik çözümlemenin dayanağının bağlam olma-sı gerektiğini savunan Ebû Hayyân’a göre ise ihtisas anlamının elde edilmesinde belirleyici unsur bağlamdır ve ifadenin salt dilsel yapısı üzerine kurgulanan bir çözümleme doğru sonuçlar vermeyecektir. Çalışmada bağlamın gramatik anlam üzerinde ne ölçüde belirleyici olduğu hu-susu tartışılacak; gramatik çözümlemenin niteliği ve gramatik yorum-bağlam ilişkisinin keyfiye-ti, Arap dili ve tefsir alanlarında önemli çalışmaları olan iki dilciden Ebû Hayyân’ın takdim-ihtisas ilişkisi konusunda Zemahşerî’ye yönelttiği eleştiri üzerinden değerlendirilecektir. Böyle-likle gramatik çözümlemenin dilsel referanslar dışında bir dayanağının bulunup bulunmadığı sorusunun yanında bir gramatik kuralın tüm dilsel bağlamlarda geçerlilik kazanıp kazanmadığı sorusuna cevap aranacaktır.