Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi
Yazarlar: İ̇rfan ÖZEN
Konular:Beşeri Bilimler, Ortak Disiplinler
DOI:10.47994/usbad.811092
Anahtar Kelimeler:Maliyetlerin Yapısal Analizi,Maliyet Davranışı,Esnek Bütçe Denklemi
Özet: Maliyet, mal ve hizmet üretmek için katlanılan fedakarlıkların parasal tutarı olarak tanımlanabilir. Hem rekabet hem de kontrol aracı olarak kullanılabilme özelliği nedeniyle, maliyetlerin yapısına ilişkin bilgilerin edinilmesi yöneticiler için karar almada önemli bir bilgi girdisi olacaktır. Bu bilgilerin amaçlara uygun kullanımında, maliyet analizinin yapılması ve maliyet davranışlarının belirlenmesi önemlidir. Maliyet analizi, işletmelerin katlandığı maliyetlerin dağılımını ve bu maliyetlerin üretim hacmiyle ilişkisini belirlemeye yönelik çalışmaları kapsamaktadır. Maliyetler, üretim hacminden etkilenme düzeyine göre sabit ve değişken maliyet olarak iki temel grupta incelenebilir. Bu iki maliyetin birlikte yer aldığı karma maliyetler de bu sınıflandırmaya dahil edilebilir. Toplam maliyetlerin sabit/değişken olarak ayırımında çeşitli teknikler kullanılmaktadır. Bu tekniklerden “muhasebe tekniği” büyük ölçüde kişisel yargılara dayanırken, “en küçük kareler tekniği” ise kişisel yargılardan tamamen uzak hesaplamalara dayanmaktadır. Bu iki uç noktada yer alan tekniklerle birlikte grafik tekniği,yüksek-en düşük noktalar tekniği ve çifte ortalamalar teknikleri de maliyetlerin yapısal analizinde sıkılıkla kullanılmaktadır. Çalışmada maliyetlerin yapısal analizi, sabit ve değişken maliyet ayırımı ve hangi üretim düzeyinde ne kadar maliyete katlanılacağını ifade eden esnek bütçe denkleminin belirlenmesi kapsamında ele alınmıştır. Çalışmada, bir eğitim ve araştırma hastanesinin 2008 Ocak dönemine ilişkin klinik maliyetlerinden hareketle maliyet davranışı analiz edilmiştir. Klinik maliyetleriyle, hasta sayısı ve hasta yatış günü arasında ilişkinin belirlenmesinde ve maliyetlerin sabit/değişken ayırımında bahsedilen teknikler kullanılmış, hesaplanmaları benzer olanküçük kareler ve grafik tekniklerinde benzer, diğer tekniklerde farklı sonuçlar elde edilmiştir. Çalışmada maliyetlerin yapısal analizinde, dönemsel bazlı inceleme yerine bölümler bazında maliyet-faaliyet hacmi ilişkisinin belirlenmesinin literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.