Gümrük ve Ticaret Dergisi
Yazarlar: ["Erdem KANIŞLI", "Doğan BOZDOĞAN"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Ulusal Varlık Fonları,Türkiye Varlık Fonu,Şefaflık
Özet: Dünya genelinde kurulmuş olan varlık fonlarının temel kaynağı ülkelerin petrol ihracatından elde ettiği gelirler, yüksek döviz rezervleri ve cari işlem fazlalıklarıdır. Petrol gibi doğal kaynak bakımından zengin olan ülkeler, ki bunlar körfez ülkeleri olarak adlandırılabilir, 1970’li yıllarda yaşanan petrol krizi sonrasında petrol fiyatlarında oluşan ani artış sonucu ihracat gelirlerini büyük ölçüde arttırmıştır. Oluşan bu fazla geliri varlık fonları kurarak değerlendirmişlerdir. Buna ek olarak Asya ülkelerinde artan enerji talebi büyük dış ticaret fazlalıklarını ortaya çıkarmış ve yeni varlık fonları kurulmuştur. Dünya geneline bakıldığında en prestijli varlık fonunun Norveç Devlet Emeklilik Fonu olduğu görülmektedir. Bu fon 1990 yılında kurulmuştur. Her ne kadar 1990 yılında kurulmuş olsa da fonun tarihsel olarak geçmişi 1960’lı yıllara dayanmaktadır. Fonun kurulduğu 1990 yılı öncesinde Norveç’in kuzey denizinde petrol arama çalışmaları ve petrol kaynağını elde ettikten sonraki fonu geliştirmek için yapmış olduğu faaliyetler ve stratejiler son derece önemlidir. Bu stratejiler birçok ülke için örnek teşkil etmektedir. Finansal sistem içerisinde önemli bir yere sahip olan varlık fonu Türkiye’de de kurulmuş ve kuruluşu sonrasında birçok tartışmanın da odak noktası haline gelmiştir. Türkiye’de bir varlık fonu kurulmasına yönelik ilk adımlar, 27.06.2016 tarihinde Bakanlar Kurulu’nca fon kurulmasının kararlaştırılıp TBMM’ye gönderilmesi ile başlamaktadır. Bu çalışmada dünyadaki en büyük ve en şeffaf ulusal varlık fonuna sahip olan Norveç ile Türkiye arasında bir karşılaştırma yapılacak ve bazı değerlendirmelerde bulunulacaktır. Petrol fonu olarak kurulmasına rağmen 2006 yılında yapısal bir değişiklik ile emeklilik rezerv kaynaklarının eklenmesi üzerine petrol temelinde olsa da enerji dışı fona dönüştürülen ve 2022 yılı itibariyle en büyük ulusal varlık fonu olan Norveç Emeklilik Fonu (Government Pension Fund of Norway) ve Türkiye Varlık Fonu (TVF), Linaburg - Maduell Şeffaflık Endeksi ile şeffaflık açısından değerlendirilecektir. Ayrıca denetim, yönetim ve temel amaçlar açısından da bu iki fon arasındaki benzer ve farklı yönler ortaya konulacak ve TVF’nun etkinliğinin arttırılmasına yönelik birtakım önerilerde bulunulacaktır.