Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi

Yazarlar: Murat POYRAZ, Muhammed Zeynel ÖZTÜRK, Abdullah SOYKAN

Konular:Fiziki Coğrafya

DOI:10.46453/jader.863090

Anahtar Kelimeler:Jips,Karst,Dolin,CBS,Sivas

Özet: Yukarı Kızılırmak Havzası’nda, özellikle Sivas –İmranlı arasındaki jips alanı Türkiye’nin en önemli jips karstı alanını oluşturmaktadır. Sivas-İmranlı arasındaki jipsler üzerinde gelişmiş olan dolinler birçok çalışmada ele alınmıştır. Ancak bu çalışmaların hiçbirisi tüm alanı kapsamadığı için alandaki dolin yoğunluğunun alansal dağılış özellikleri tam olarak bilinmemektedir. Bu eksiklikten dolayı, çalışmada Sivas-İmranlı arasındaki jipsler üzerinde gelişmiş dolinlerin alansal dağılış özellikleri CBS tabanlı yapılan haritalama çalışmaları ile ortaya konulmuştur. Çalışmada dolin dağılışlarını belirlemek için 1/25.000 ölçekli topoğrafya haritaları ve 1/3.000-1/5.000 ölçekli uydu görüntüleri kullanılmıştır. Yapılan haritalama çalışmaları sonucunda Sivas-İmranlı arasındaki 1609 km2’lik jips alanı içerisinde topoğrafya haritalarında 10.651 dolin, uydu görüntülerinde 42.127 dolin tespit edilmiştir. Kernel yöntemiyle hesaplanan yoğunluklara göre topoğrafya haritalarında maksimum dolin yoğunluğu 127 dolin/km2’ye ulaşırken, uydu görüntülerinde yoğunluk 237 dolin/km2’ye kadar ulaşmaktadır. Topoğrafya haritalarına göre jips alanının %47’sinde, uydu görüntülerinde ise %26’sında dolin gelişimi görülmemektedir. Dolin yoğunluk sınıfları açısından düşük ve çok düşük yoğunluktaki alanlar her iki veride de %46’lık orana sahiptir. Uydu görüntülerinde daha küçük boyutlu dolinlerin haritalanabilmesinden dolayı topoğrafyada sadece %0.7’lik bir alan kaplayan yüksek ve çok yüksek yoğunluktaki alanlar uydu görüntülerinde %15.3’lük bir alan kaplamaktadır. Yoğunluk bölgelerinin alansal dağılışlarına göre, maksimum yoğunluklar jipsi kuzeyde sınırlayan bindirme hattına paralel olarak doğu-batı doğrultusunda uzanan, yüksek plato karakterindeki alan üzerinde görülür. 1255-2335 metreleri arasında dağılış gösteren dolinlerin %90’dan fazlası 1300-1700 metreleri arasında bulunur. Yoğunluğun en fazla olduğu yükselti basamağı uydu görüntülerinde 1500-1550 metreleri iken (%19.2), topoğrafya haritalarında 1600-1650 metreleridir (%19.94).

---