Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi
Yazarlar: Mustafa UTLU, Redvan GHASEMLOUNİA
Konular:Fiziki Coğrafya
DOI:10.46453/jader.781152
Anahtar Kelimeler:Taşkın önceliği,Morfometrik parametre,Coğrafi bilgi sistemleri,Temel bileşenler analizi (PCA)
Özet: Drenaj havza morfometrisi, taşkın dinamiklerinin anlaşılması bakımından büyük rol oynamaktadır. Temel olarak havzaların çizgisel, alansal ve relief morfometri özellikleri dikkate alınarak taşkın olasılıkları açıklanmaktadır. Genel olarak bu özelliklerin açıklanmasında bir takım indisler bulunmaktadır. Havzalardaki taşkın potansiyelinde belirleyici rol oynayan şekilsel geometrileri, jeomorfoloji, jeolojisi ve genel iklim özellikleri vb., durumları morfometrik indisler ile göreceli olarak tespit edilebilmektedir. Bu çalışmada Iğdır ili merkezinde yer alan Aras Havzası’na sularını drene eden 35 farklı akarsu havzası incelendi. Çalışmanın gerçekleştirilmesinde coğrafi bilgi sistemleri (GIS) yazılımlarından ArcGIS 10.x, istatistik hesaplamaların yapılmasında ise SPSS ve excel programları kullanılmıştır. Bu 35 farklı akarsu havzasında taşkın olayları meydana gelmektedir. Bu akarsu havzaları 14 farklı indis kullanılarak taşkın potansiyeli bakımından değerlendirilmiştir. Kullanılan bu indisler, çizgisel, alansal ve relief morfometrisini içermektedir. Elde edilen sonuçların değerlendirilmesinde taşkınlar üzerinde yüksek etkiye sahip değerler önceliklerine göre sıralandırılmıştır. Bu sonuçlar, morfometrik analiz ve principal component analysis yöntemleri kullanılarak taşkın öncelikleri bakımından değerlendirilmiştir. İki farklı yönteme bağlı olarak elde edilen taşkın öncelikli havzalar yüksek-orta-düşük önceliğe sahip olarak sınıflandırılmıştır. İki farklı yönteme bağlı olarak tespit edilen ortak havza sayısı “Yüksek” önceliğe sahip havzalarda 8, orta önceliğe sahip havzalarda 11, düşük havza önceliğine sahip akarsu havzalarında ise 7’dir. Bu sonuçlara bağlı olarak yüksek önceliğe sahip taşkın potansiyeline sahip akarsu havzaları taşkın olaylarının meydana geldiği alanlara karşılık geldiği görülmektedir