Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi

Yazarlar: Şener Şükrü YİĞİTLER

Konular:-

Anahtar Kelimeler:Çingeneler,Türk Edebiyatı,Roman,Çocuk Romanı,Toplumsal Eşitlik,Önyargı

Özet: Çingeneler dünyanın değişik bölgelerinde dağınık halde yaşayan ve çoğu durumda birlikte yaşadıkları toplumlardan ayrışan etnik bir gruptur. Bu ayrışma Çingenelerin inançları ve yaşam tarzlarından doğan tercihlerin sonucu olabildiği gibi, bugün pek çok ülkede olduğu gibi çoğunluk durumundaki diğer toplulukların Çingenelerle aralarına koydukları sosyal sınırların bir tezahürüdür. Başta Balkanlar olmak üzere, bütün dünyada yoğun biçimde yaşadıkları bölgelerde Çingenelere yönelik toplumsal eşitsizlik ve ayrımcılık uygulamalarının zaman zaman tırmandığı, Çingenelerin yaşadıkları toplumlarda ikinci sınıf vatandaş muamelesine maruz kaldıkları görülmektedir. Tarihselleşmiş ve kökleşmiş toplumsal önyargıların sonucu olarak değerlendirilebilecek olumsuz bir bakışın neden olduğu bu toplumsal hiyerarşi, Çingenelerin yaşadıkları toplumların adeta hafızasına kazınmıştır. Atasözlerinden, deyimlere, fıkralardan şarkı sözlerine kadar nüfuz etmiş bu negatif imajın, hayatın ayrılmaz bir parçası olan edebiyata yansımaları da kaçınılmazdır. Avrupa edebiyatında olduğu gibi, Türk edebiyatında da Çingene karakterlerin büyük bir kısmının karanlık ve güvenilmez kişiler oldukları görülmektedir. Baskın kültürün Çingenelere yönelik toplumsal bakışının bir yansıması olarak değerlendirilebilecek bu durum, ‘aşağı’ konumda olanın edebi eserlerde ötekileştirilmesine kadar varan örnekler sunmaktadır. Bu makalede Çingenelerin toplumsal imajına yer veren Osman Cemal Kaygılı’nın Çingeneler (1939), Şevket Bilgisel’in Çingene Serdar (1948), Erdoğan Yeğ’in Çingene Kızı İsmina (1957) ve Hasan Kıyafet’in Çingene Çocuğu (1974) ve Kemalettin Tuğcu’nun Çingene Kızı (1991) adlı eserleri, yukarıdaki tespitler ışığında, toplumsal eşitlik kavramı üzerinden incelenmiştir. 

---