Yenisey Dil ve Edebiyat Dergisi
Yazarlar: ["Umut SOYSAL", "Ali Emre ÖZYILDIRIM"]
Konular:-
DOI:10.29228/yenisey.70780
Anahtar Kelimeler:Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti,Tanzimat Edebiyati,Edebi Patronaj,Şair,Devlet,1866.
Özet:
Özet
Tanzimat dönemi Türk edebiyatına dair mevcut ön kabuller, bu edebi dönemin, siyasi tarihteki gelişmelerle paralel seyrettiği şeklinde yönündedir. Tanzimat Fermanı'nın 1839'da yayınlanmasıyla birlikte Batılı anlamda modern bir devlete dönüşmek isteyen Osmanlıların başta devletin bürokratik yapısı olmak üzere pek çok kurum ve kuruluşu yeni baştan inşa etmeleri, devletin bir nevi kabuk değiştirmesine yol açmış, bu da siyasi ve toplumsal muhalefet kurumlarını dolaylı yoldan ortaya çıkarmıştır. Zira batılı kurum ve kuruluşlara dair mevzuatı Osmanlı gerçekliğine uyarlamak isteyen Osmanlı bürokrasisi, yalnızca teknik ve bürokratik altyapıyı değil, o dönemde Batıda revaçta olan fikir ve düşünce hareketlerini de bir şekilde Osmanlı sınırları içerisine sokmuştur. Bunların başında parlamenter demokrasi, düşünce ve ifade özgürlüğü, eşit yurttaşlık temelinde anayasal bir devlet yapısı, kısacası siyasal ve toplumsal muhalefet düşüncesi gelmektedir. Siyasal ve toplumsal muhalefetin o dönemde akacağı herhangi bir resmi mecra yani siyasi partiler henüz kurulmadığı için muhalefet düşüncesi, dilin en veciz ifade biçimi olan şiir ve edebiyat üzerinden akış alanı bulmuştur. Bu yenilikçi fikirleri bünyesinde barındıran ve kısmen ve siyasallaşmış edebiyat, Tanzimat edebiyatı olarak edebiyat tarihçileri tarafından tanımlanmıştır. Ancak Osmanlı Devleti gibi kurumsal bir devlet geleneğine sahip bir ülkede, kültür sanatın üreticisi ve taşıyıcısı olan klasikleşmiş bir edebiyat geleneği daha vardır ve bu gelenek, Tanzimat sürecinde aniden ortadan kalkmamıştır. Bu dönemde klasik edebiyat, geleneğe dair tüm unsurlarıyla aynı şekilde devam etmektedir ancak gücü ve etkisini kısmen yitirmiş görünmektedir. Şairler yine klasik formlarda ürettikleri şiirlerini sultana sunmuşlar, sultandan caize ve ihsan beklemişler, şair-patron ilişkisini yaşatmışlardır. Klasik dönemdeki şiir geleneğinin devamı niteliğindeki bu dönemki şiir geleneği ve edebi patronaj ilişkileri, Tanzimat dönemini ele alan edebiyat tarihi araştırmalarında ise kısmen ihmal edilmektedir. Bu yazıda klasik geleneğe bağlı unsurlardan olan edebi patronaj ilişkileri, Hicri 1283 yılı üzerinden ele alınmaya çalışılmıştır.