Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
Yazarlar: Mustafa Fadıl YILDIRIM
Konular:Hukuk
Anahtar Kelimeler:Bilme Hakkı,Genom analizi,Özel hayatın gizliliği ve Korunması,Genteknik Kanunu,Rızaya Dayalı Gen Analizleri
Özet: Bugünün dünyasında tıbbi araştırma sonuçlarının bir biçimde iktisadi değeri haiz varlıklar haline getirildiği muhakkaktır. Bu kanaati, İzlandalı gen bankalarına hizmet veren ve veri madenciliği (=Datamining) yapan kuruluşların ortaya çıkması oldukça kuvvetlendirmiştir. Bu gelişme aynı zamanda, tıbbi araştırmalar sonucu elde edilen bilgi ve verilerin korunmasının önemini oldukça artırmıştır. Verilerin korunması (=Datenschutz) kavramı aslında yanıltıcıdır. Bu kavram altında ifade edilen husus, korunan öncelikli değerin bizzat “veri” olması değil, verinin ilişkili olduğu kişinin “kişilik haklarının korunması”dır. Ancak kişilik, bu verilerin yeterince korunabildiği ölçüde korunmakta, dolayısıyla veriler ne ölçüde sıkı korunursa, kişilik de aynı ölçüde sıkı koruna- bilmektedir. Bu anlamda verilerin korunması, kişilik haklarının ve dolayısıyla Anayasa ile teminat altına alınan temel hakların korunmasıdır. Gen analizleri sonucunda elde edilen veriler kişinin yalnızca bugününü ilgilendirmeyip, geleceğini de doğrudan doğruya veya dolaylı etkilemektedir. Gen analizlerine dair verilerin bu kendine özgü bu nitelikleri, diğer kişisel verilere nazaran daha ayrıcalıklı bir korumayı gerektirmektedir. Türk hukuku bakımından koruma eksikliği “Verilerin Korunması Hakkındaki Kanun Tasarısı”nın Kanunlaşmasıyla giderilecektir. Kişinin sırf merak sebebiyle gen analizi yaptırabilmesine izin vermek gerekli ise de, başka kişilerin de hukuk alanlarını yakından ilgilendiren karşılaştırmalı analiz ve tetkiklerde CMK. m. 76/I’deki düzenlemenin temelinde yatan düşünce genelleştirilerek, ancak yetkili makamların kararı ile bu tür analizlerin yapılabilmesine izin vermek gerekmektedir. Aksine tutum ve davranışların kişinin “bilmeme hakkının” ihlali ve dolayısıyla kişilik haklarına saldırı sayılması gerekmektedir. Söz konusu saldırılar nedeniyle Türk hukukunda maddi ve manevi tazminat davaları açılabilir, bu yolla elde edilen kazançların iadesi sağlanabilir.