Türkiye İran Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Sümeyra Yakar
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Şii Hukuku,Dinî medreseler (havza),Kum,İçtihat,Bağlam.
Özet: İran İslam Cumhuriyeti teorik olarak devletin siyasi ve sosyal merkezinde yer alan şeriata (İslam hukukuna) binaen kendini öncelikle İslami olarak nitelendirerek takdim etmektedir. Hukuk sistemdeki uygulamalar, İslam hukukunun fakihler tarafından yapılan şahsi yorumlarını yansıttığından birbiriyle tutarlılık göstermeyen durumlar ortaya çıkmıştır. Hukuk sistemi ve hukuki kaynakların fakihlerce yorumlanması kaçınılmaz bir şekilde içinde yaşanan toplumdaki siyasi ve kültürel faktörlerin etkisini içermekte ve aynı zamanda bu faktörlerin şekillenmesinde rol oynamaktadır. Makalenin ilk bölümü, fakihlerin içtihatta başvurdukları yorumlama metotlarına atıfta bulunarak İran’da İslam hukukunun nasıl anlaşıldığını açıklamaktadır. İslam hukukunun anlaşılmasındaki farklılıklara ilişkin eleştirel tanımlama, farklı yorumlar ve İran’ın sosyokültürel çevresi arasındaki ilişkiye ışık tutmaktadır. Bu bölümde, dinî ideolojik hareketler ve siyasi etkiler arasındaki ilişkininin anlaşılabilmesi için İran’ın politik tarihi hakkında detaylı bir analiz yapılmıştır. İkinci bölüm, günümüzde İran’da İslam hukukunun hem devlet yönetim şeklinde hem de hukuk sisteminde uygulanabilir olması için şekillendirilen dinî yönetim teorisinin (velayeti fakih) benimsenme sürecini açıklamaktadır. Bu bölüm, devlet tarafından desteklenen fakihleri yetiştirmek ve dinî hareketleri kontrol etmek için özellikle Kum şehrindeki dinî eğitimin sürecine ilişkin bilgi vermektedir. Makalenin temel amacı, İran’daki dinî eğitim merkezlerinin (özellikle Kum ve bu merkezde eğitim alan merciler) toplumun din anlayışını şekillendirmede üstlendiği görevi açıklayarak devlet politikalarının topluma kabul ettirilmesi için fakihlerin gerçekleştirdiği arabuluculuk görevini analiz etmektir. Bu doğrultuda makale, fakihlerin eğitim geçmişleri ve dinî çözümler üretirken başvurdukları içtihat yöntemiyle arasındaki bağlantı hakkında bilgi vermektedir. Çalışmanın alanyazına katkısı ise İran’daki fakihlerin tarihî süreçte tecrübe edilen din ve devlet yöneticileri arasındaki ilişkiyi geliştirerek günümüze aktarmalarını irdelemesi ve bu süreçte dinî eğitim merkezlerinin dinamik işlevini göstermesidir.