Hitit Ekonomi ve Politika Dergisi
Yazarlar: MELİSA ÇETİN
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Mülki idare amirliği,Mülki idare sistemi,Osmanlı,Türkiye.
Özet: Devlet geleneği içerisinde zamanla isimleri, unvanları, yetki ve sorumlulukları değişmekle birlikte Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte mülki idare amirleri kilit görevler üstlenmişlerdir. Osmanlı klasik dönemde taşra yapılanması eyalet-sancakkaza biçiminde örgütlenmiştir. Tanzimat’tan sonra ise birtakım reformlar yapılmış, Osmanlı mülki idare yapısında değişimler yaşanmıştır. Bu dönemde ise mülki idare amirleri vali, mutasarrıf ve kaymakam şeklinde adlandırılmıştır. Ancak yapılan reformlar yeterli olmamış, taşra idaresindeki bozulmalar devam etmiştir. Cumhuriyet dönemine gelindiğinde ise mülki idari taksimatta birtakım değişikliklere gidilmiş mülki idare amirliği mesleği ile ilgili çok sayıda düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemelere bakıldığında mülki idare amirliğinin net bir tanımının yapılmadığı, dağınık halde farklı düzenlemelerin olduğu görülmektedir. Mesleği düzenleyerek tek çatı altında toplayan bir kanun mevcut değildir. Bu durum özellikle vali ve kaymakam dışındaki mülki idare amirlerinin görev ve yetkileri konusunda belirsizliklere sebep olmakta, meslek mensuplarını görevlerini icra ederken ikileme düşürebilmektedir. Dolayısıyla mülki idari yapılanmayı anlayabilmek için her şeyden önce mesleği düzenleyen temel yasaları bilmek gereklidir. Bu çalışmada Türkiye’de mülki idare amirliğinin Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçirdiği tarihsel süreç konu edilecektir. Amaç geçmişten bugüne devlet teşkilatı içerisinde önemli görevlerde bulunan mülki idare amirliği meslek mensuplarının zaman içerisinde değişen konumlarını ortaya koymaktır. Çalışma üç bölümden oluşacaktır. Birinci bölümde mülki idare ve mülki idare amirliği kavramları kısaca açıklanacak, ikinci bölümde Osmanlı dönemi mülki idare amirlerinden bahsedilecek, üçüncü bölümde ise Cumhuriyet döneminde mülki idare amirliği mesleğini düzenleyen kanunlar açıklanarak mülki idare amirlerinden vali, vali yardımcısı, kaymakam, mülkiye müfettişi ve hukuk işleri müdürü hakkında bilgi verilecektir. Sonuç bölümünde ise mülki idare amirliğinin Osmanlı’dan günümüze geçirdiği değişim hakkında genel bir değerlendirme yapılacaktır. Bunun için literatür taraması yönteminden yararlanılacaktır.