Tarihçi
Yazarlar: Mustafa Çolak
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Hesse,Nemesis,Afganistan,Deutsche Allgemeine Zeitung,Cemal Paşa,Enver Paşa
Özet: Cemal Paşa iki yaveri ile birlikte, 21 Temmuz 1922 tarihinde, Tiflis’te bir cinayete kurban gittiğinde, dünya kamuoyunun büyük bir kısmı bu cinayetin Ermeni militanlar tarafından işlendiğine inandırılmıştı. Bir taraftan Bolşevik Rusya’nın basına servis ettiği haberler diğer taraftan kısa süre önce Ermeni teröristlerce Sait Halim Paşa, Talat Paşa, Dr. Bahaeddin Şakir, Cemal Azmi gibi İttihat ve Terakki Cemiyeti Merkez-i Umumi üyelerinin öldürülmeleri, Cemal Paşa cinayetinin de fanatik Ermeni milliyetçileri tarafından işlenmiş olabileceği iddiasını doğrular şeklinde bir algı oluşturmuştu. Fakat kısa süre sonra suikastın arkasındaki esas gücün Bolşevik Rusya olabileceği ihtimali de kuvvetlenmeye başlamıştı. Zamanla bu iddia çeşitlenerek, Cemal Paşa’nın İngilizler tarafından veya Enver Paşa tarafından öldürülmüş olabileceğine yönelik görüşler da ortaya atıldı. Dolayısıyla Cemal Paşa suikastının kimler tarafından ve niçin düzenlendiği sorunsalı günümüze kadar güncelliğini korumaktdır. Bu çalışmada önce Cemal Paşa suikastı ile ilgili dört temel iddia ele alındı. Sonra da Alman Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nden elde edilen ve belge niteliği taşıyan bir gazete makalesi ile bir gazete haberi iddialar çerçevesinde değerlendirmeye tabi tutuldu. Almanya’ya ait bu iki yeni belge Cemal Paşa Suikastı’na karar verenlerin ve organize edenlerin Bolşevik Rusya olabileceği yönündeki iddialara katkı sağlamaktadır. Dolayısıyla bu çalışma Cemal Paşa’nın Bolşevikler tarafından öldürülmüş olabileceği iddiasına yeni belgelerle bir bakış açısı getirmektedir. Çalışmada konu ile ilgili kaleme alınmış telif eserler kullanılmakla beraber, özellikle Berlin’deki Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nden temin edilen belgeler özgün nitelikli yeni kaynaklar olarak makalede yer almaktadır.