Tarihçi
Yazarlar: İsmail Efe
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Mütareke Dönemi,Ordu Müfettişlikleri,İtilaf Devletleri,İstanbul Hükümeti,Mustafa Kemal Paşa,Cemal Paşa
Özet: II. Meşrutiyet’in ilanından sonra orduda yapılan modernleşmenin sonucu olarak 1909 yılında ilk kez 1., 2. ve 3. Ordu Umum Müfettişliği kuruldu. 1910 yılında yapılan çıkarılan ordu teşkilat nizamnamesi ile müfettişlik uygulaması mevcut bütün ordulara teşmil edildi. 1913 yılında uygulamaya geçirilen müfettişlik kurumu Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla birlikte uygulamadan kaldırıldı. Ancak 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi yeni bir durum ortaya çıkarmış, Genelkurmay Başkanlığı mütareke şartları altında orduyu yeniden teşkilatlandırma çabası içine girmişti. Mütareke hükümlerine uygun olarak ordunun yeniden yapılandırılması kapsamında 30 Nisan 1919 tarihinde müfettişlik teşkilatı yeniden aktif hale getirilmesine karar verildi. 1., 2., ve 3. Ordu Müfettişliklerinin kurulmasından sonra da karar Mustafa Kemal Paşa 9. Ordu (sonra 3. Ordu) Müfettişliğine, Cemal Paşa 2. Ordu Müfettişliğine, Fevzi Paşa 1. Ordu Müfettişliğine atandılar. Özellikle Mustafa Kemal Paşa’nın Ordu Müfettişi olarak Anadolu’ya gönderilmesi uzun süre devam eden tartışmaların merkezinde yer aldı. Gerçekten Mustafa Kemal Paşa diğerlerine tanınmayan olağanüstü yetkilerle mi Anadolu’ya gönderilmişti? Diğer müfettişlerin benzer yetkileri yok muydu? Bu çalışma ordu müfettişliği kavramını ele alarak, müfettişliklerin oluşturulma sürecini tarihi bir zemine oturtmak ve Mustafa Kemal Paşa’nın 9. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilme sürecini tarihsel şartlarla bağdaştırarak ortaya koyma amacını taşımaktadır. Çalışmanın problematiği Mustafa Kemal Paşa Milli Mücadele hareketini başlatırken diğer müfettişlerin nasıl bir faaliyet içinde olduklarının belirlenmesidir. Bu nedenle makalede Mustafa Kemal Paşa ve diğer komutanların niçin müfettiş olarak seçildikleri tartışmalarına girilmeyerek yalnızca müfettişlerin faaliyet alanları incelenmeye tabi tutulmuştur. Makalenin oluşturulmasında başta Askeri Tarih Arşivi (ATASE) ve Osmanlı Arşivi olmak üzere gazeteler, hatıralar ve konu ile ilgili telif eserlerden faydalanılmıştır.