Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
Yazarlar: Grzegorz Żabiński
Konular:-
DOI:10.18778/0208-6034.36.13
Anahtar Kelimeler:Prof. Andrzej Nadolski,Prof. Marian Głosek,Archeologia,Archeometria,Archeometalurgia żelaza,Badania nieinwazyjne,Bronioznawstwo
Özet: Profesor Andrzej Nadolski i Profesor Marian Głosek to niewątpliwie jedni z najwybitniejszych bronioznawców naszych czasów. Wielokrotnie podkreślali oni znaczenie badań technologicznych dawnego uzbrojenia. Jubileusz obu Uczonych jest zatem doskonałą okazją do omówienia niektórych najnowszych metod badań technologicznych w archeologii i ich możliwych zastosowań w studiach bronioznawczych. Archeologia od dawna wykorzystuje zdjęcia rentgenowskie jako metodę badań nieinwazyjnych. Nowe możliwości stwarza zastosowanie tomografii komputerowej (Computed Tomography – CT), pozwalającej na uzyskanie serii przekrojowych obrazów badanego zabytku, które mogą zostać połączone w obraz trójwymiarowy. Alternatywą dla tej metody może być obrazowanie neutronowe (Neutron Imaging – NI), w którym badany przedmiot penetrowany jest przez neutrony. Uzyskany obraz jest wypadkową właściwości osłabiających materiałów. W odróżnieniu od promieniowania rentgenowskiego, właściwości te nie zależą od gęstości danego materiału. Co za tym idzie, wiele szczegółów niewidocznych na rentgenogramach czy tomogramach może zostać zaobserwowanych na obrazach NI. W artykule omawia się przykłady zastosowań tych metod do badań nad dawnym uzbrojeniem. Znaczny postęp dokonał się także w dziedzinie datowania radiowęglowego. Z punktu widzenia badań bronioznawczych szczególne znaczenie ma fakt, iż obecnie w przypadku badań metali żelaznych wystarczające są próbki o masie zaledwie kilku gramów. Nowe metody badań radiowęglowych mogą zostać wykorzystane do określenia chronologii zabytków pozbawionych kontekstu archeologicznego lub zachowanych w stanie tak szczątkowym, iż niemożliwym jest zastosowanie innych metod datowania. Kolejną dziedziną, w której dokonano w ostatnim okresie wielu przełomowych ustaleń, są analizy składu chemicznego żużla wytopowego i wtrąceń żużla w przedmiotach żelaznych. Analizy takie mogą mieć przede wszystkim zastosowanie przy identyfikacji procesów wytopowych (proces dymarski a proces wielkopiecowy) oraz w przypadku badań proweniencyjnych. W badaniach tych wykorzystuje się obecnie zaawansowane metody statystyki wielowymiarowej, biorąc pod uwagę całych szereg zmiennych, takich jak pierwiastki główne, pierwiastki śladowe oraz stosunki izotopowe. W przypadku studiów proweniencyjnych szczególnie obiecującym wskaźnikiem wydają się być izotopy osmu (Os). W artykule wskazuje się szereg studiów nad dawnym uzbrojeniem, w których wykorzystano wyniki badań składu chemicznego wtrąceń żużla dla określenia procesu wytopu metalu, a także dla potrzeb określenia pochodzenia zabytków.