Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
Yazarlar: Małgorzata Iglewska
Konular:-
Anahtar Kelimeler:-
Özet: W 1963 r. na południe od wsi Krasen, w departamencie Dobrić, przypadkowo odkryto rzeźbę małych rozmiarów ręki (0,11 m długości), wykonaną z kości słoniowej. Kciuk, palec wskazujący i palec środkowy opierają się na połowie skorupy orzecha (0,03 m x 0,01 m). Wnętrze skorupy wypełnia miniaturowa rzeźba przedstawiająca polującego jeźdźca. Ręka na wysokości łokcia opasana jest liśćmi akantu i zakończona półwałkami tworzącymi tulejkę. Kanciaste wcięcie po prawej stronie łupiny orzecha i niewielki owalny otwór w jej brzegu po stronie lewej sugerują pierwotne istnienie drugiej połowy skorupy, przymocowanej za pomocą klamry i niegdyś przykrywającej wnętrze orzecha. Pod nogami konia galopującego w prawo przedstawiono zwierzę powalone na prawy bok, przypuszczalnie niedźwiedzia. Lewa przednia łapa zwierzęcia jest uniesiona i dotyka grotu oszczepu trzymanego w prawej ręce przez jeźdźca. Zdaniem Bobčevej, ręka odkryta w Krasen była uchwytem naczynia kultowego lub też miała charakter ofiary wotywnej, przymocowanej do cokołu. Wotywne przeznaczenie rąk wykonywanych z brązu, których układ palców tworzy gest widoczny na zabytku z Krasen - tzw. gestus voventis (termin sformułowany przez O. Jahna) - podkreśla J. Zingerle. Jednakże ani K. Dilthey, ani D. Lusthaus nie widzą celu i sensu ofiary składanej w formie ręki. Gest ten - zdaniem obydwu badaczy - wiąże się niewątpliwie z Sabazjosem i ma znaczenie profilaktyczne (K. Dilthey) lub apotropaiczne (D. Lusthaus). Zdaniem Ch. Blinkenberga, M. Macrei, A. Milčeva i P. Gorbanova, ręce w podobnym geście tworzyły zwieńczenie bereł wykorzystywanych przez kapłanów Sabazjosa podczas błogosławieństwa i mogły być umieszczane na ołtarzach bóstwa, czego dowodzi scena na brązowej płytce wotywnej, odrytej w Ampurias w Hiszpanii. W okresie chrześcijaństwa - jak dodaje M. Tačeva - gest ten otrzymał nazwę benedictio latina, zachowując swoją pierwotną funkcję gestu ochrony. Gest charakterystyczny dla frygijskiego bóstwa czyni jeździec przedstawiony na reliefach z Tracji okresu rzymskiego. Na reliefie wotywnym odkrytym w Plovdiv podobny układ palców prawej dłoni posiadają zarówno Sabazjos, jak i Jeździec Tracki. Sugeruje to związek pomiędzy bóstwami w dziedzinie kultowej i, prawdopodobnie, semantycznej. Być może scena polowania na zabytku z Krasen zamknięta była niegdyś w skorupie orzecha dla ochrony przed spojrzeniami niewtajemniczonych. Zważywszy na układ sceny w skorupie, ręka, którą zakończono tulejkę, miała być przeznaczona do umieszczenia jej w pozycji pionowej.