Ankara Anadolu ve Rumeli Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: ["Emine ERDOĞAN ÖZÜNLÜ"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Osmanlı Devleti,Ankara,Kadın,Vakıf,Mekan,Hayırseverlik
Özet: Ankara, bir çok medeniyete beşiklik etmiş Anadolu’nun kadîm yerleşim yerlerinden biridir. Tarihî süreç boyunca bu vasfa sahip olmasının en büyük sebebi, bu bölgede medeniyet kuran devletlerin ve toplumların Ankara’ya kattığı önemli kazanımlardır. Bu minvalde vakıf kurumunun önemli bir rolü vardır. Bugün bu kurumun özellikle Osmanlı döneminde toplumların sosyoekonomik, dinî ve kültürel yapısını büyük oranda etkilediği, şehir medeniyetine maddi ve manevi değerler kazandırdığı kabul edilen bir gerçektir. Bu değerler silsilesinden Ankara şehri de nasibini almış, vakıflar yoluyla şehir önemli ölçüde âbâd edilmiş, şehir halkının ihtiyaçları giderilmiştir. Bu bağlamda vakıf kurucularının tarihî süreç boyunca Ankara’nın gelişiminde büyük bir katkısı vardır. Bu kurucular arasında erkeklerin yanı sıra çok sayıda kadının varlığı da dikkat çekicidir. Bu makalede 1571 tarihli Ankara Evkâf Defteri’ne göre hayırsever kadınların Ankara’daki mevcut potansiyelleri ve etkinlikleri ele alınmıştır. Defterin tahlili, bazı vakıf sahibi hanımların vakıflarının Anadolu Selçuklu döneminden ve hatta Ankara’nın Osmanlı Devleti’ne dahil olduğu ilk yıllardan itibaren 16. yüzyılın ikinci yarısına kadar devam ettiğini, gelirlerin daha çok mescidlerin ihtiyaçlarını temin etmek üzere vakıflara aktarıldığını göstermektedir. Vakıf-mekân ilişkisine bakıldığında ise, vakıf kurucu hanımların hayır yaptıkları müesseselerin şehrin daha çok yukarı yüz olarak adlandırılan kale çevresinde, yani bugünkü Hacı Bayram Cami ve Karacabey Cami’nin çevresinde ve yukarısında yer aldıkları görülmektedir. Bu durum çok sayıda hayırsever hanımın kurduğu vakıfların eskiden beri var olduklarını, 14 15. yüzyıldan beri şehrin imar ve abâd edilmesine ve böylece bir çok eski müessesenin ayakta kalmasına büyük katkı sağladıklarını göstermektedir.