Ankara Anadolu ve Rumeli Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: ["Elif BAKSI"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Tanzimat,Maârif,Osmanlı,Eğitim tarihi
Özet: Osmanlı Devleti, 19. yüzyılın ikinci çeyreğinde kendi sınırlarında yaşayan halkı korumak ve varlığını sürdürebilmek için 1839 yılında Tanzimat Fermanı’nı ilan etmiştir. Ferman, siyâsî, idârî, askerî, hukukî alanlarda maddeler içermektedir. Tanzimat dönemi, diğer birçok alanda olduğu gibi eğitim alanında da etkisini günümüze dek sürdürmüş önemli bir dönemdir. Eğitimin Osmanlı Devleti’ni kurtaracak hem siyasal hem de toplumsal işlevinin olması, bu alanda yeniliklerin gerçekleştirilip teşkîlâtlanmanın güçlendirilmesine sebep olmuştur. Örgün eğitimde ilk, orta ve yüksek derecede okullar açılmıştır. Meslekî ve teknik eğitimin temelleri atılmıştır. Bakanlık düzeyindeki ilk resmî eğitim kurumu olan Maârif-i Umumiye Nezâreti kurulmuştur. Nezâretin ilk nâzırı Abdurrahman Sami Paşa, ilk müsteşarı Hayrullah Efendi olmuştur. Başkentte ve taşralarda açılması planlanan okullar, tek ve kapsayıcı bir nizamnâme ile belirtilmiştir. 1869’da yayınlanan Maârif-i Umumiye Nizamnâmesi, fünun ve maârifin refahın temel kaynağı olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca Osmanlı Devleti’ndeki mekteplerin sayısının arttırılması gerektiği vurgulanmıştır. Bu tarihten sonra eğitim kurumları çoğaltılmıştır. Yeni eğitim politikaları uygulanmaya başlanmıştır. Öğretim yöntem ve teknikleri geliştirilmiş, okul programları hazırlanmış, öğretmenlik meslek haline getirilmiştir. Bir bakıma dağınık halde bulunan eğitim sistemi toparlanmaya çalışılmıştır. Günümüz mâarif teşkîlâtı, Tanzimat’tan sonra oluşturulan teşkîlâtın uzantısıdır. Eğitim alanındaki teşkîlâtlanmayı, beraberinde gelen yenilik ve değişiklikleri anlayabilmemiz için Tanzimat sürecindeki yapılanmayı kavramamız gerekir. Lütfi Efendi’nin 1 Eylül 1926 yılında Türk Tarihi Encümeni Mecmuası’nda yayınlanan “Tanzimat’tan Sonra Türkiye’de Maârif Teşkîlâtı (1267-1287)” adlı makale bahsi geçen dönem için faydalı bir çalışma olduğu düşünüldüğünden günümüz Türkçesine aktarılmıştır.