Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Ayşe ERYAMAN
Konular:Beşeri Bilimler, Ortak Disiplinler
Anahtar Kelimeler:İngiltere,Filistin,Siyonizm,Osmanlı İmparatorluğu
Özet: Bu çalışmada 20. yüzyıl başlarında İngiltere’nin Filistin’e yönelik takip ettiği politikalar, bu politikalar neticesinde desteklenen Siyonist hareket çerçevesinde Filistin’e artan Yahudi göçü ve aslında bu sürecin İsrail Devleti’nin kuruluşunun temelleri olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Jeopolitik bakımdan çok önemli olan ve Ortadoğu’nun merkezinde yer alan Filistin ve çevresi uluslararası rekabetin yoğun olduğu bölgelerden biridir. Ortadoğu gibi bölgeler, kapitalizmin yükselişiyle birlikte daha 16.yüzyılda marjinalleşmiş, böylece bölge başta İngilizler olmak üzere Büyük Devletler’in ilgilerine hedef olmuştur. 20. yüzyılda Büyük Devletler arasındaki sömürgecilik mücadelelerinin artarak devam etmesi ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarından biri olan Filistin’e ilgileri artmış, burası üzerinde kendi emperyalist emelleri doğrultusunda planlar geliştirmeye başlamışlardır. Bu noktada İngiltere Filistin’i, Uzakdoğu ve Avustralya’daki sömürgelerine bir köprü geçişi olarak görmekteydi. Geniş olarak ve Mezopotamya ile birlikte ele alınırsa Filistin, İngiltere’ye, Mısırdan Hindistan’a uzanan karayolunu sağlıyor ve Afrika ile Asya İmparatorluklarını birleştiriyordu. İngiltere’nin amacı, Doğu’daki sömürgeleri ile olan ulaşım yolarını ve bu bağlamda Akdeniz’deki stratejik su yolarını güvence altında tutmak olduğundan İngiltere, 19. yüzyıl sonuna kadar Osmanlı İmparatorluğu’na destek vermişti. Ancak Almanya’nın sahneye girmesi dünya politikasında yeni bir dönemin başladığına işaret ediyordu. Almanya’nın, Berlin-Bağdat Demiryolu’nu Basra’ya kadar uzatma imtiyazını Osmanlılardan alması İngiltere’nin Uzakdoğu ticaretine ve Hindistan’da sahip olduğu stratejik iletişime bir tehdit yöneltebilecekti. 20. yüzyıl başlarına gelindiğinde bu gibi gelişmelerin etkisi ile İngiltere’nin genelde Ortadoğu özelde ise Filistin politikasında bir değişiklik olacaktır. Bu noktada İngiltere bölgedeki çıkarlarını korumak için, Rusların Boğazlar üzerindeki emellerine olumlu bir tutum sergilemeye başlayacaktır. Rusya’nın onayından sonra, Osmanlının Ortadoğu’daki toprakları üzerindeki pazarlıklar İngiltere tarafından üç koldan sürdürülmüştür. Bu çerçevede, İngiltere’nin Araplarla, Fransızlarla ve Siyonistlerle müzakere ve pazarlıklar yürüttüğü ve birbiri ile çelişkili ya da içeriği belirlenmediği için çelişki yaratacak vaatlerde bulunduğu görülmektedir. İngiltere, savaş sonrası dünyada “Filistin’de Alman kontrolü”nübüyük tehlike olarak gördüğünden, Ortadoğu’daki iktidar taleplerini sadık bir müttefik vasıtasıyla güvenlik altına alma ve Arap milliyetçiliğini zararsız hale getirmek için Siyonizm’e destek vermek yolunu seçmiştir. Bu amaçlarla Siyonizm’ebüyük desteği İngiliz emperyalizmi vermiştir. Sonuçta, Kasım 1917’de yayınlanan “Balfour Bildirisi”nde İngiliz Hükümeti Filistin’de milli bir Yahudi devletinin kurulmasından yana olduğunu açıklayarak bir “Musevi Yurdu” projesi devreye sokulmuştur. Böylece İngiltere için bir taraftan Süveyş Kanalı’nın savunması kolaylaşırken, Hindistan’a kara bağlantısı güvence altına alınmış olacak diğer taraftan da, İngiltere’nin ergeç bölgeyi terke zorlanmasını doğuracak tamamen Arap bir Filistin oluşumu ortadan kaldırılmış olacaktı. İngilizlerin nihai amacı, Filistin’de İngiliz çıkarlarına hizmet etmekti. Görüldüğü üzere İngiltere’nin Filistin’e yönelik kararları, salt Ortadoğu’daki gelişmelerin ışığındaki yorumları yansıtmakla kalmamakta, aynı zamanda daha küresel boyuttaki İngiliz stratejisini de yansıtmaktadır.