Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
Yazarlar: Brian LEITER
Konular:Hukuk
Anahtar Kelimeler:Hukuki pozitivizm,Pozitivizm,Hukuki pozitivizmin radikalliği
Özet: “Hukuki pozitivizm”, hukukun doğası hakkında bir kuramdır. İki yüz yıl öncesinden günümüze Jeremy Bentham, Hans Kelsen, H. L. A. Hart, Joseph Raz ve diğerleri tarafından geliştirilen bu kuram, hukuk felsefesindeki muhalifleri tarafından genellikle karikatürize edilmiştir. Bu muhaliflere, felsefi incelemelere özel bir ilgilisi olmayan hukukçular ve akademisyenler de katılmıştır. "Pozitivist", hukuk dilinde genellikle bir "yakıştırma" olarak kullanılır ve hatalı bir şekilde “formalizm” ile ilişkilendirilerek hâkimlerin hukuku "yazılı olduğu haliyle", sonuçlarına bakılmaksızın uygulamasını savunanları ifade eder. Harvard Hukuk Fakültesi'nin eski bir üyesi olan Lon Fuller, öyle ileri gitmiştir ki Nazi Almanya’sındaki hâkimlerin yaptıkları ahlâk garabetlerinin sebeplerinden birinin “pozitivizm” olduğunu öne sürmüştür! Fuller’ın muazzam yanıl- gıları, döneminin hukuk öğrencilerinin tamamının aklını zehirlemiş ola- bilir. Genellikle “liberal” bir hukuk felsefecisi olarak görülen Ronald Dworkin ise, pozitivist hukuk kuramını akıl almaz şekilde karikatürize etmek suretiyle kariyerini ilerletmiştir. Aşağıda ele alacağım "Eleştirel Hukuk Çalışmaları" ile ilişkili yazarlar da "pozitivizmin" kısır bir siyasi pozisyon olduğu algısına katkıda bulunmuştur. Bu kısa yazımda, Bentham, Hart ve Raz gibi pozitivist filozoflar tarafından geliştirilen bu hukuk kuramının aslını yeniden gözden geçirmek ve bu düşünürlerin hukuki pozitivizmi aslında statükoya ve hukuka itaati esas kabul eden hâkim veya vatandaşlara karşı muhalif, radikal bir hukuk kuramı olarak ele aldıklarını açıklığa kavuşturmak istiyorum. Açık olmak gerekirse, hukuki pozitivizmin önde gelen kuramcıları, kuramlarının toplumsal bir kurum olan hukukun doğasını doğru bir şekilde açıkladığını düşünüyorlardı. Kendi siyasi görüşlerini destekleyen çıkarımlara vardığı için bu kuramı benimsemediler. Bununla birlikte bu kuramcılar hukukun doğası hakkında doğru bir açıklama getirmenin, hukuka dair genel kabullere ilişkin radikal sonuçlar doğuracağını fark etmişlerdir. Bugün onların bilgeliğinden tekrar faydalanabilirsek iyi ederiz.