Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Fatmanur DURMUŞ, Mehmet Emrah CANGİ, Ayça BİLGE GÜRCAN
Konular:Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri
Anahtar Kelimeler:Bilişsel esneklik,Çalışma belleği,Çocukluk çağı kekemeliği,Ketleme,Yürütücü işlev
Özet: Amaç: Yürütücü işlevler çalışma belleği, ketleme ya da bilişsel esneklik gibi hedefe yönelik ve amaçlı davranışlardan sorumlu olan, birbirleriyle ilişkili süreçleri içermektedir. Bu fonksiyonlar güncel literatürde sıklıkla performans temelli veri toplama araçları ile incelenmektedir. Bu süreçlerin çocukluk çağı kekemeliğindeki rolü de araştırma alanında giderek artan bir ilgi odağı olmuştur. Bu çalışmada çocukluk çağı kekemeliğinde yürütücü işlevleri davranışsal görevlere dayanarak değerlendiren çalışmaların sistematik olarak incelenmesi amaçlanmaktadır. Yöntem: Sistematik derlemede, PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic review and Meta-Analysis) bildirgesi rehber alınmıştır. Tarama sürecinde PubMed, Medline, ScienceDirect, Wiley Online Library, Google Scholar elektronik veri tabanlarında “kekemelik”, “çocukluk çağı kekemeliği”, “yürütücü işlevler”, “çalışma belleği”, “ketleme” “bilişsel esneklik” anahtar kelimelerinin İngilizce karşılıkları kullanılmıştır. İngilizce veya Türkçe hakemli dergilerde 2013 ve 2020 tarihleri arasında yayımlanan, çalışma grubu 3-18 yaş arasındaki tek dilli katılımcılardan oluşan ve davranışsal ölçümler kullanılarak üç bilişsel süreçten (çalışma belleği, ketleme, bilişsel esneklik) en az birini inceleyen çalışmalar derlemeye dahil edilmiştir. Bulgular: Tarama sonucunda 1197 çalışmaya ulaşılmış ve bu çalışmaların 16’sı dahil etme kriterlerini karşılamıştır. Derlemeye dahil edilen çalışmaların tümünün uluslararası literatürde yayımlanan çalışmalar olduğu görülmüştür. Çalışmalarda 296 kekemeliği olan ve 309 tipik gelişim gösteren birey olmak üzere toplam 605 katılımcı yer almıştır. Çalışmaların katılımcı sayısı 22 ile 84 katılımcı arasında değişmektedir. Çalışmalarda yer alan katılımcıların yaş aralıkları ise 3 ile 16 arasındadır. Çalışmalarda en çok çalışılan bileşenin ketleme, en az incelenen bileşenin ise bilişsel esneklik olduğu görülmüştür. Sonuç: Kekemeliği olan çocukların, bir grup olarak, bilişsel esneklik, çalışma belleği ve ketleme becerisi gerektiren bazı görevlerde güçlük yaşadığına dair önemli araştırma delillerine ulaşılmıştır. Ancak konunun daha iyi anlaşılabilmesi için bozukluğun doğasının göz önünde bulundurulduğu ve daha karmaşık davranışsal görevlerin kullanıldığı çalışmalara ihtiyaç vardır.