Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi

Yazarlar: Serkan BENGİSU, Evrim GERÇEK

Konular:Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

Anahtar Kelimeler:Yutma,Disfaji,Yutma bozukluğu,Yutma güçlüğü,Beslenme,Çiğneme,Yutma değerlendirmesi

Özet: Amaç: İnsan beslenmesinin kaynağı olan besinlerin, sindirim sistemine geçişi yutma işlevi ile gerçekleşir. Yutma işlevi oral hazırlık, oral, farengeal ve özofageal fazları içerir. Yutma için gerekli kaslardaki fizyolojik değişiklikler sonucu yutma bozukluğu (disfaji) oluşur. Yutma bozukluğu bir hastalık olmamasına karşın birçok nörolojik, nörodejeneratif hastalıklar ve baş-boyun kanserleri gibi birçok hastalık ya da durumun semptomu olarak görülür. Özellikle geriatrik popülasyonda yaygınlığı daha fazladır. Yutma bozuklukları multifaktöriyel olduğu için birçok sağlık disiplini tarafından çalışılmaktadır. Gelişmiş birçok ülkede işlev gösteren yutma bozukluğu ekiplerinin üyelerinden biri de dil ve konuşma terapistleridir. Dil ve konuşma terapistleri yutma ekibinde öncül bir rol oynamakta ve ekipteki diğer profesyoneller arasında da koordinasyonu sağlamaktadır. Bu araştırmanın amacı, yutma bozuklukları alanında Türkiye’de yapılan lisansüstü tez çalışmalarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesidir. Araştırmanın bir diğer amacı yapılan bu inceleme sonrasında “Dil ve Konuşma Terapisi” mesleği açısından durumun ortaya konmasıdır. Yöntem: Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Araştırma için veri toplama sürecinde Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanı esas alınarak “yutma, disfaji, yutma bozukluğu” anahtar kelimeleri ile arama gerçekleştirilmiştir. Bulgular: Bu incelemede 1979-2018 yılları arasında yapılmış 75 lisansüstü teze ulaşılmış, erişime açık olan 45 tez araştırmacı tarafından belirlenen 11 ölçüt üzerinden (tezin türü, yapıldığı yıl, yapıldığı enstitü/üniversite/anabilim dalı, uygulama türü, katılımcı yaş grubu, katılımcı tanı grubu, örneklem büyüklüğü, değerlendirme araçları, yutma fazı) değerlendirilmiştir. Türkiye’de yutma bozukluğu alanında yapılan lisansüstü tezlerin büyük çoğunluğunu tıpta uzmanlık tezlerinin oluşturduğu,fazla çalışmanın Nöroloji ve Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Anabilim Dallarında yapıldığı, daha çok yetişkin popülasyona yönelik ve değerlendirme uygulamasına yönelik çalışma yapıldığı tespit edilmiştir. DKT alanında yapılan lisansüstü tezlerin tümünün yüksek lisans tezi olduğu, 4 tezin üçünün değerlendirmeye yönelik olduğu, sadece bir tezde terapi uygulandığı, çalışmaların üçünün yetişkin popülasyona, birinin ise çocuk popülasyona yönelik olduğu belirlenmiştir. Sonuç: Dil ve konuşma terapistlerinin uğraşı alanlarından biri olan yutma bozukluklarının değerlendirilmesi ve tedavisi alanında yapılan lisansüstü tezlerin önemli bir bölümünün diğer disiplinler tarafından gerçekleştirildiği belirlenmiştir. Sayıları gün geçtikçe artan Dil ve Konuşma Terapisi lisansüstü programlarında yutma bozukluğuna yönelik lisansüstü tez çalışmalarına ilginin artmasına ve terapi uygulaması içeren çalışmaların artmasına ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Ayrıca pediatrik yutma bozukluğuna yönelik çalışmalara da ilginin artması gerektiği düşünülmektedir.

---