Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
Yazarlar: Tuğçe ERDAL
Konular:Edebi İncelemeler
DOI:10.34083/akaded.971083
Anahtar Kelimeler:Hz. Ali,Halife,Cenkname,Kahramanın yolculuğu,Mit
Özet: Tarihi 13. yüzyıla dayanan Hz. Ali cenknâmeleri Türk halk edebiyatının önemli kaynaklarından biridir. Türk edebiyatına Arap ve Fars edebiyatından geçmiştir. Özellikle İranlılar tarafından yazılan Hz. Ali hakkındaki hikâyeler zamanla yaygınlaşmış ve epeyce beğenilmiştir. Cenknâme ve benzeri eserler Hayber Kalesi'nin fethinden sonra yazılmaya başlanmış ve bir gelenek halinde yüzyıllarca devam etmiştir. Türklerin cenknâme yazma geleneğine katkıları oldukça fazladır. Hatta cenknâmelere gösterilen ilgi büyük ölçüde Türklerin cenknâme geleneğinde ilerlemesiyle artmıştır. 598-661 yılları arasında 63 sene yaşayan ve İslam'ın temsilcisi ve tebliğcisi olan Hz. Ali, hem Şiîler hem de Sünnîler tarafından saygı ve hürmetle anılan bir halife olmuştur. Bu itibarla bütün cenknâmelerde Hz. Ali'nin kahramanlık, cesaret, dürüstlük ve mertlik gibi vasıfları ön plana çıkarılarak işlenmiştir. Anadolu fethedildikten sonra bu şehirlerde gelişmeye başlayan cenknâme geleneğinde konu edilen Hz. Ali, sadece Alevî-Bektaşî ediplerce yüceltilmemiş, Sünnîler tarafından da aynı şekilde büyük bir kahraman olarak kabul görmüştür. Hz. Ali'nin dış görünüşü itibariyle çevresindeki insanları kendisine hayran bıraktığı, özellikle de ejderha gibi olağanüstü varlıklarla mücadelesinin anlatıldığı hikâyelerdeki heybetli tasviri ile halk muhayyilesinde bir kahraman olarak yaşadığı görülmektedir. Bu nedenle makalede halife ve Alevi-Bektaşi inancının imamı olan Hz. Ali’nin tarihi kimlikten mitolojik kimliğe dönüşümü ile göstermiş olduğu olağanüstü kahramanlıklar, yazıldığı dönemlerin sosyal ve kültürel anlayışını hissettiren metinler olan cenknâmelerden faydalanılarak çözümlenmiş ve Hz. Ali’nin bir kahraman olarak geçirdiği dönüşüme dikkat çekilmiştir.