Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Bahar YILDIRIM SAĞLAM

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.972873

Anahtar Kelimeler:Johan Huizinga,Karagöz,Hacivat,Oyun kuramı,Muhavere

Özet: Johan Huizinga Homo Ludens adlı kitabında bir kültür olgusu olarak oyunun doğasını ve anlamını inceler. Oyunun dil ile kurduğu ilişkiyi; hukuk, savaş, bilgelik, şiir, felsefe, sanat ile arasındaki bağı araştırır. Oyun kültürün içinde ve kültürden önce de var olan, kültüre eşlik eden bir unsurdur; kültürün temeli ve bir faktörüdür. İbadet, ritüel, ticaret, avcılık, zanaat, dans gibi faaliyetlerin kökeni oyuna dayanır. Huizinga’ya göre her oyunun kendi kuralları olur ve bu kurallarla çizilen geçici dünyanın sınırları oyun alanını belirler. Karagöz de bilmece, tören, yarışma, rekabet, mücadele, müsabaka, atışma gibi pek çok oyunsal unsuru içinde barındırır. Karagöz oyunlarında dini törenler, bayramlar, âdetler, siyasal taşlamalar, şiirler, güfteler, efsaneler, kurnazlıklar sergilenir. Huizinga’nın oyun kuramına göre bayram, efsane, yarışma, bilmece, şiir, rekabet gibi kültürü oluşturan ögeler birer oyundur. Bu bağlamda Karagöz yalnızca gölge oyunundan değil aynı zamanda dil oyunlarından, törensel oyunlardan, bilgelik oyunlarından da oluşur. Karagöz’de oyun alanı sadece perde ile sınırlı kalmaz; törenin, yarışmanın, atışmanın meydana geldiği alanlar da birer oyun alanıdır. Makalede Ünver Oral’ın Günümüzden Karagöz-Hacivat Söyleşmeleri adlı kitabında yer alan üç söyleşme (muhâvere); Bilmece, Güfte Yarışması, Soba Töreni Johan Huizinga’nın Homo Ludens adlı kitabında ele aldığı oyun kuramı çerçevesinde incelenecektir.

---