Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
Yazarlar: Gökhan TUNÇ
Konular:Edebi İncelemeler
DOI:10.34083/akaded.1023027
Anahtar Kelimeler:Modern Türk şiiri,Nâzım Hikmet,“Makinalaşmak”,“Açların Gözbebekleri”,Transhümanizm
Özet: Nâzım Hikmet, yaşamıyla, ideolojisiyle ve konvansiyonel şiire karşı tutumuyla gerek yaşadığı dönemde gerekse sonrasında büyük tartışmalara yol açmış bir şairdir. Modern Türk şiirinin bu önemli ismi arkasında hâlâ yorumlanan, tartışılan çok sayıda şiir bırakmıştır ki bu şiirlerin önde gelenlerinden biri “Makinalaşmak”tır. Söz konusu şiir, özellikle fütüristik içeriğiyle, ideolojik kurgusuyla ve halkın kurtuluşunu sanayide görmesiyle edebiyat araştırmacılarının dikkatini çekmiştir. Ancak makalede, “Makinalaşmak” şiirinin transhümanist ögeler içerdiği öne sürülecektir. Bu yazıda ifade edilen çerçevede ilk olarak kişinin biyolojik ve genetik mirasının dayattığı sınırları geçersiz kılacak teknolojiyi ve nihai olarak insan-makina birlikteliğini esas alan transhümanizm kavramı tartışılacaktır. Bahsedilen kavramın Prometheus, Daedalus, Beowulf ve Frankenstein’la ilişkilendirilmesine, düşünsel zeminine değinilecek ve kavramın eleştirilen yönlerine vurgu yapılacaktır. Daha sonra ise “Açların Gözbebekleri” gibi şiirlerinde bedensel zayıflıkları vurgulayan Nâzım Hikmet’in, “Makinalaşmak” şiirinde çağın getirdiği ve getireceği teknolojik araçlarla, özellikle verili insan bedeninin zayıflıklarını, güçsüzlüklerini aşma ve son noktada makina-insan birlikteliğine ulaşma arzusu ortaya konmaya çalışılacaktır. Özellikle belirtilmesi gereken nokta, makalede Nâzım Hikmet’in transhümanist olduğunun savlanmadığıdır; bunun yerine transhümanizm kavramının, şiiri değerlendirme sürecinde bir açılım kazandıracağı öne sürülmüştür. Böylelikle tespit edebildiğimiz kadarıyla modern Türk şiiri incelemelerinde daha önce başvurulmayan transhümanizm kavramından şiir incelemeleri konusunda nasıl yararlanılabileceği konusunda bir model önerisi de sunulması amaçlanmıştır.