Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Yakup KARASOY

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.1007320

Anahtar Kelimeler:Sosyal ve kültürel hayat,Şiban Han Dîvânı,Şibaniler

Özet: 1451-1510 yılları arasında yaşayan Şiban Han, dedesi Ebu’l Hayr Han’ın ölümünden sonra dağılan Özbek topluluklarını bir araya getirmiştir. Deşt-i Kıpçak’tan güneye inerek Maveraünnehr bölgesini; Harezm, Otrar, Yesi gibi önemli merkezleri ele geçirmiş, Timur Devleti’ne son vererek bölgenin hâkimi konumuna gelmiştir. Şiban Han, tarihî şahsiyetinin yanında şair bir hükümdardır. Eserleri, klasik devir Çağatay Türkçesinin önemli örneklerindendir. Savaş ve mücadelelerle geçen hayatına bir fıkıh risalesi, mürettep bir divan ve Bahru’l-Hüdâ adlı bir manzume sığdırmıştır. Şiirlerinde dönemin tarihî olaylarının ve sosyal hayatının geniş bir yansımasını gözler önüne sermiştir. Bu çalışmada, Şiban Han Dîvânı yalnızca bir dil ve edebiyat ürünü olarak ele alınmamış, farklı bir bakış açısıyla yeniden değerlendirilmeye çalışılmıştır. Şiban Han yönetimindeki Özbek topluluklarının ve bölgede yaşayan diğer Türk ve Moğol boylarının coğrafyasının; doğu ve İslam kültür dairesiyle ilişkili unsurların; savaş ve yönetim stratejileri ile ilgili hususların; başta Babür olmak üzere diğer hükümdar ve yöneticilerle olan çekişmelerin Şiban Han Dîvânı’na yansımaları üzerinde örnekler verilerek durulmuştur.

---