Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Zühal ÖLMEZ, Nermin DEĞER

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.828599

Anahtar Kelimeler:Çorum Ağzı,Eskicil öğeler,Anadolu Ağızları,Söz varlığı

Özet: 1932’den itibaren başlayan Anadolu Ağızlarındaki söz varlığının kayıt altına alınması çalışmaları, 1963’ten itibaren Derleme Sözlüğü’nün yayımlanma sürecinin başlamasıyla büyük bir gelişme kaydetmiştir. Bunun yanı sıra her bölgeden, ilden, ilçeden, köyden derlenen malzemeye dayanan yeni çalışmalarla Anadolu ağızlarındaki zengin söz varlığı ortaya çıkarılmış ve çıkarılmaya devam etmektedir. Ağızlardaki söz varlığı Tarihi Türk dillerindeki eskicil sözcüklerin korunması itibariyle de ayrı bir önem arz etmektedir. Bu tür sözcüklerin bir kısmı Türkiye Türkçesinde de kimi ses değişikleriyle yaşamaktadır. Bu eskicil sözcüklerin Anadolu ağızlarında eski biçimiyle aynı anlamda yaşadığı ya da anlam genişlemesi, anlam daralması vb. durumlara uğrayarak günümüze kadar ulaştığı görülmektedir. Bu çalışmada Çorum Ağzındaki eskicil (arkaik) sözcükler belirlenmeye çalışılmış ve yaklaşık 350 civarında eskicil sözcük tespit edilmiştir. Makale çerçevesinde tüm sözcüklerin değerlendirilmesi mümkün olmadığından kısaca söz varlığı üzerinde durularak bugün ölçünlü dilde ya da yazı dilinde kullanılmayıp Çorum ve yakın çevre ağızlarında yaşayan, Anadolu ağızlarında çok yaygın olmayan on sözcüğün (belinlemek, bahanak, danlamak, gelengi, goynumek, günülemek, kağşamak, örklemek, süsmek, yumuş) köken bilgisi üzerinde durulacaktır. Türk dilinineski evrelerinden yola çıkılarak tarihî dönemler içerisinde sözcüklerin geçirdiği değişimler ele alınacaktır. Tespit edilen sözcüklerin yapı ve anlam bakımından eskicilliği belirtilerek, Türkçenin tarihi dönemleri ile karşılaştırılarak sözcüklerin bu evrelerdeki kullanım şekilleri ortaya konulacaktır.

---