Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Mehmet Akif DUMAN

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.747263

Anahtar Kelimeler:Bosnalı Mehmet Fâzıl Paşa,Bosnalı Mehmet Fâzıl Paşa,Ziyâ Paşa,Tanzimat Dönemi,Mazmun.

Özet: Bosnalı Mehmet Fâzıl Paşa (1799-1882), hem Osmanlı Devleti’nin topyekûn bir değişime uğradığı Tanzimat Dönemi’ne mensup bir devlet adamıdır, hem de çağına tanıklık eden kalburüstü bir şairdir. Birçok mühim şahsiyette görülen bu çok yönlülük Fâzıl Paşa’da birbirinden ayrı istikametlerde hareket eden vasıtalar olmayıp nihayetinde birleşen karakterler cihetindedir. Daha özet bir ifade ile Paşa, şairlik hünerini devlet adamlığının lehine kullanmıştır. Ziyâ Paşa’nın meşhur hicviyesi Zafer-nâme’de ağır eleştirilerin hedefi olan Fâzıl Paşa’nın bu çatışmaya girme sebebi de yine şairliğini bu istikamette kullanmış olmasıdır. Aslında Ziyâ Paşa ile arasında bir husumet bulunmayan Fâzıl Paşa (ki Divandaki 48 nolu tarih Ziya Paşa’nın Bosna Müfettişi olmasını tebrik münasebeti ile düşülmüştür) Ali Paşa’ya yakınlığı ve (Ziya Paşa’nın tasavvuruna göre) haksız bir makam elde etmek sebebi ile “köpek”, “soytarı” gibi ciddi hakaretlerle tahkir edilir. Her ne kadar Zafer-nâme kadar ses getirmese de Paşa “Reddiye ve Tekzibiyye” ile kendini savunmaya çalışır. Daha ağır bir şekilde ve bilhassa kültürel seviyesi bakımından da eleştirilen Fâzıl Paşa, bu makale ile incelemeye çalışacağımız ve Divanındaki hususiyetlerden sadece biri olan “şahıs isimleri”nin de göstereceği üzereazından zamanına tanıklık etmek ve mazmun kültürüne vakıf olmak bakımından taktir edilmelidir. Fâzıl Paşa Divanı’ndaki şahıs isimleri çok geniş bir alanda konuşlanır. Başta Osmanlı padişahları ve devlet adamları olmak üzere, kadim zamanların hükümdarlarından, mitolojik kahramanlara; mutasavvıflardan, sair şair, âlim ve filozoflara kadar pek çok tanınmış kişi Divan’da zikredilmiştir.

---