Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
Yazarlar: Musa DEMİR
Konular:Edebi İncelemeler
DOI:10.34083/akaded.741153
Anahtar Kelimeler:Cumhuriyet dönemi Türk romanı,Toplumcu gerçekçi roman,Aydınlık gerçekçilik,Orhan Kemal,Yüz Karası / Para ve Namus,Sınıf atlama olgusu.
Özet: Cumhuriyet dönemi Türk roman ve öykücülüğünün önemli isimlerinden toplumcu gerçekçi sanat anlayışına sahip Orhan Kemal’in hemen bütün eserlerinde, bir taraftan sürekli olarak zorlu hayat koşulları içinde çırpınan ve öte yandan da içinde bulundukları alt sınıflardan, alt tabakalardan bir yolunu bularak daha iyi yaşam koşullarına kavuşmak isteyen, dahası, bulunduğu sınıfı, toplumsal tabakayı değiştirmek isteyen, diğer bir söyleyişle sınıf atlama kaygısı içinde olan karakterler dikkati çekmektedir. Bununla birlikte hemen belirtilmelidir ki, bu sınıf atlama kaygısı/düşüncesi/mücadelesi, Marksist terminolojideki “sınıf” ve bu sınıfların “savaşımı” tarzında ya da anlamında ortaya çıkmamaktadır. Yazarın eserlerindeki karakterlerin içinde bulundukları zor koşullardan kurtulmaları/kurtulma istekleri, örgütlü bir şekilde ve toplu halde verilen bir mücadele/”savaşım”la değil; daha çok, ülke insanın pratik zekasının ve oportünizm duygusunun duruma göre gerektirdiği herhangi bir yolla gerçekleşmektedir. Bir başka ifadeyle, kendisini, “toplumcu gerçekçi bir yazar” olarak takdim eden Orhan Kemal’in eserlerinde sergilenen gerçekçilik, sosyalist edebiyattaki bilinen anlamıyla organize bir mücadeleyle daha yaşanabilir bir geleceği inşa etmek isteyen devrimci romantizmle karakterize edilen bir toplumcu gerçekçilik değildir. Sözü edilen anlamda bir toplumcu gerçekçi tavır, yazarın sadece birkaç eserinde (Grev adlı öyküsü ve Bereketli Topraklar Üzerinde’nin kahramanlarından patos ustası ve ırgat Zeynel etrafında beliren kısmi bilinçlenme.. vb. gibi) yer yer ve o da kısmen görülmektedir. Onun eserlerindeki gerçekçilik, daha çok, kendisinin “aydınlık gerçekçilik” olarak tarif ettiği daha iyimser ve insana inanan başka türlü bir gerçekçilik anlayışıdır. Bu çalışmada yazarın, vurgulanan oportünist tarzdaki sınıf atlama mücadelesinin bariz bir şekilde görüldüğü eserlerinden biri olan Yüz Karası /Para ve Namus adlı romanı ele alınmıştır. Yazarın ölümünden 51 yıl sonra oğlu tarafından keşfedilen bu eserde, Adana-İstanbul hattında verdikleri yaşam mücadelesi ile birlikte aynı zamanda bir çeşit sınıf atlama deneyimi de yaşayan bir aile ve bu aile fertleri ile onların sosyal çevreleri etrafında cereyan eden sınıf atlama olgusu, karakterlerin kimlikleri, eylemleri, söylemleri ve yer yer de hayalleri ve özlemleri üzerinden gösterilmiştir.