Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
Yazarlar: Gülçiçek AKÇAY
Konular:Edebi İncelemeler
DOI:10.34083/akaded.678381
Anahtar Kelimeler:Divan şiiri,Gaflet uykusu,Tasavvuf,Rüya,Uyku,Ikaz
Özet: “Çevresinde olanları fark edememe, açık gerçeği görememe, dalgınlık, dikkatsizlik, basiretsizlik, aymazlık” olarak tanımlanan gaflet, tasavvufi ıstılah olarak, “kalbin Hak’tan habersiz olması, zikrinden mahrum kalması, ‘Hak’ şeklinde ifadesini bulan açık gerçekleri görememe, dinî hassasiyetlere uymakta idrak eksikliği, nefsin emrine göre hareket etme, her konuda yeterince zikirden mahrum olma” şeklinde manasını bulmuştur. Divan şairlerinin ortak lügatinde yer alan ve uyku hali ile özdeşleştirildiği için “gaflet uykusu” şeklinde ifadesini bulan bu halin keyfiyeti ve onu izale etme yolları başta tasavvufi eserler olmak üzere bu düşünce sisteminin hayallerini ve mecazlarını kullanan edebi mahsullerde çokça karşımıza çıkmaktadır. İncelediğimiz divanlarda gaflet uykusu ibaresinin genellikle her insanın tabii olarak içinde bulunduğu bir hali tarif için kullanıldığını görmekteyiz. Zaman zaman Hak yolunu meslek edinmiş bir salik, çokça da bu yoldaki mürşit rolüne bürünen şair, necat bulmaya çalıştığı gafletin hallerini, gafilin özelliklerini, gaflet uykusundan uyanma yollarını işaret etmek için şiiri vasıta olarak kullanmıştır. Bu haliyle edebi eser, cemiyeti irşat etmede rol oynamaktadır.