Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Metin SAMANCI

Konular:Edebiyat

DOI:10.34083/akaded.370518

Anahtar Kelimeler:Fuzûlî,Toprak,Kerbelâ,Deyim,İmaj

Özet: Fuzûlî, Farsça Divan’ının mukaddimesinde şiirini Kerbelâ toprağı olarak vasıflandırır. Aşık Çelebî de tezkiresinde Fuzûlî için ĥāk-sār-ı kūy-ı fenā ‘fena mahallesinde toz toprak içinde kalmış; fena mahallesinin düşkünü’ ifadesini kullanır. (Kılıç 2010: 1119) Toprağın düşkünlüğü, perişanlığı, hakir olmayı ifade eden yönü Fuzûlî’nin mahlasının olumsuz anlamlarını, manevi değeri ise olumlu anlamlarını hatırlatır. Bu sebeple toprak Fuzûlî’nin şiir dünyasını iyi betimleyen bir kelimedir. Mahlası hem olumlu hem de olumsuz bir anlam taşıyan Fuzûlî, maddi yönden değersiz olan toprağa manevi anlamlar yükleyemiş; böylece onun şiirlerinde toprak kendi mahlası gibi çift yönlü hale gelmiştir. Eserlerini incelediğimizde toprakla ilgili orijinal imajlar oluşturduğu ve toprakla ilgili deyimleri, ibareleri sıkça kullandığını gördük. Bu nedenle toprak Fuzûlî’nin şiirinde önemli bir anahtar kelimedir diyebiliriz. Bu yazıda Fuzûlî’nin şiirinde toprak ile ilgili imajları ve deyimleri ele alacağız. Ele aldığımız deyimler arasında šopraĥdan götür-, ĥāk çek-, ĥākden baş çek- gibi başka şairlerde örneklerine rastlamadığımız kullanımlar da mevcuttur. Çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde toprakla ilgili imajlar incelenmiştir. Bu incelemede Fuzûlî’nin Türkçe ve Farsça Divan, Leylâ vü Mecnun, Hadikatü’s-Sü’edâ eserler taranıp toprakla ilgili imajlar değerlendirmeye tutulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde ise toprakla ilgili deyimler ve ibareler beyitlerden örnek gösterilerek açıklanmıştır. 

---