Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
Yazarlar: Mehmet ALTINOVA
Konular:Edebiyat
DOI:10.34083/akaded.481926
Anahtar Kelimeler:Şehrengiz,Azîzî,Lebîbî,İstanbul Şehrengizi,Eyüp Şehrengizi,XVI. yüzyıl
Özet: Şehrengiz bir şehrin dilberlerini ve güzelliklerini anlatan edebî türlerden biridir. İran’da XII. yüzyılda şehr-âşûb adıyla ilk örneklerinin verildiği araştırmacılar tarafından ifade edilmektedir. Türk edebiyatında ise XVI. yüzyılda Mesihî’nin ve ardından Zâtî’nin Edirne Şehrengizi ile ilk örnekleri verilen tür, zamanla Lâmî Çelebi’nin Bursa Şehrengizi ile gelişim ve değişim göstererek klasik Türk edebiyatında önem kazanmıştır. Sosyal hayattan izlerin görüldüğü, övgünün bulunduğu ve lirik bir anlatıma sahip olan şehrengizler klasik Türk şiirindeki benzetme unsurlarını kullanarak hayalî sevgili tipolojisinden ziyade gerçek güzellerin ön plana çıktığı bir türdür. Büyük bir kısmı mesnevi tarzında yazılan bu eserler birçok bilimsel araştırmaya konu olmuştur. Bu çalışmada başlangıçta XVI. yüzyıl şairlerinden Azîzî ve Lebîbî hakkında bilgi verilmesinin ardından şehrengiz türü tanıtılmıştır. Ardından edebiyat tarihimizde tek kadın şehrengizini yazan Azîzî’nin İstanbul Şehrengizi ile edebiyatımızda tek semt şehrengizini yazan Lebîbî’nin Eyüp bölgesindeki yirmi erkek esnafın vasıflarını övdüğü Eyüp Şehrengizi adlı eserler mukayese edilmiştir. Çalışmada mukayese sonucunda iki şehrengizdeki tespit edilen benzerlik ve farklılıklardan birtakım sonuçlar elde edilmiş ve şehrengiz literatürüne katkı sağlanması amaçlanmıştır. Azîzî’nin İstanbul Şehrengizi’nin tarafımızdan tespit edilen yeni ve tam bir nüshası çalışmada belirtilmiş ve orijinal nüshalarına yer verilmiştir. Ayrıca şairin Dîvân’ında yer alan şehrengize benzer Cevâb-ı nâme adlı kaside üzerine birtakım düşünce ve tekliflere çalışmada yer verilmiştir.