Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Yahya YÜKSEL

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.543128

Anahtar Kelimeler:Divan şiiri,Para birimleri,Mecaz

Özet: İnsanoğlunun tüketebileceğinden veya ihtiyacından fazlasını üretmeye başlaması ticaretin ortaya çıkmasındaki önemli etkenlerden biri olmuştur. Üretim fazlasını kendinde olmayanla değiştirme isteği başlangıçta trampa denilen takas yöntemini doğurmuş, bu yöntem zamanla ürün mübadelesinde değerli kumaş, deri ve madenlerin kullanılmasına önayak olmuştur. Ticari faaliyetlerinin ülke sınırları dışına taşıp uluslararası boyuta taşınması ile alışverişin hızlı ve kolay yapılması isteği veya arayışının sonucunda para bulunmuştur. Parayla birlikte ticari faaliyetler daha kolay ve geniş coğrafyalarda yapılmaya başlanmış ve ekonomik hayat, maddi refah, zenginlik gibi unsurlar bir devlet içinaz siyasi veya askeri güç kadar önem arz etmiştir. Yaşadığı coğrafyada söz sahibi olmak ve dünya siyasetine yön vermek isteyen her devlet gibi Osmanlı Devleti de ticarete önem vermiş, bunun için sıkı para politikaları izlemiştir. Yüzyıllar boyunca hem örnek alıp başka devletlere ait para birimlerini kullanmış hem de kendi para birimlerini üretmiştir. Maddi kültür unsurlarından olan para birimleri, içinde bulunduğu toplumun parçası olan ve bu topluma ait her türlü malzemeyi şiirlerine yansıtan divan şairleri tarafından şiirde bir malzeme olarak kullanılmıştır. Kuşkusuz bu kullanım para birimlerinin gerçek manaları veya alışverişteki maddi kullanımlarıyla sınırlı kalmamıştır. Sanatçı hassasiyetinin devreye girmesiyle para birimleri çeşitli teşbihler ve mecazlı kullanımlarla, atasözü ve deyimler eşliğinde, gelenek ve kültüre ait kavramlarla karşımıza çıkmıştır. Bu çalışmada incelediğimiz divan ve mesnevilerde, Osmanlı devletinin kuruluşundan 19. yüzyıla kadar tedavülde olan madeni para birimlerinin gerçek anlamı dışında nasıl kullanıldığı, âdet-gelenek içerisinde nasıl konu olduğu ve hangi benzetmelere konu edildiği üzerinde duracağız.

---