Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Sedanur DİNÇER ARSLAN

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.590761

Anahtar Kelimeler:Deyim,Atasözü,XVI. yüzyıl

Özet: Şair ve yazarlar, edebiyatın her döneminde ve eserinde anlatımlarını güçlendirmek, zenginleştirmek gayesiyle dil malzemesi atasözleri, deyimler ve halk söyleyişlerinden istifade etmişlerdir. Halkın yıllar boyu edindikleri deneyimlere ve genel kaidelere dayanan, öğüt verici, bilgece, kalıplaşmış sözler atasözü; öğüt vermekten çok bir durumun yahut kavramın belli kalıplar içerisinde, çoğunun gerçek anlamının dışında bir anlamı ihtiva ettiği birden fazla sözcükten oluşan yine kalıplaşmış söz öbekleri de deyim olarak tanımlanır. Klasik Türk edebiyatı şairleri de az sözle çok şey anlatabilmek, ifadeyi daha akıcı kılmak için şiirlerinde deyim ve atasözlerini kullanmışlardır. XVI. asır şairlerinden Nev’î (d. 1533-ö. 1599) de; yetiştiği sanatsal, kültürel çevre ve aldığı eğitimin tesiriyle, şiirlerinde bu kalıplaşmış söz öbeklerini ziyadesiyle kullanan şairlerden biridir. Bilge bir şair olması nedeniyle sahip olduğu bilgi birikimini, amaçları doğrultusunda, daha geniş kitlelere aktarabilmek için yalın bir dil kullanmak gerektiğini şiirlerinde sıklıkla dile getirir ve uygular. Nitekim Nev’î’nin divanında 15 civarında atasözü, yaklaşık 100’ün üzerindeki mecazlı söyleyişler de dâhil edilirse, 2000’e yakın deyim tespit edilmiştir. Bu çalışmada tespit edilen deyim, atasözleri ve bunların nasıl, ne kadar sıklıkla kullanıldıklarından bahsedilecektir.

---