Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Tarık ÇELİK

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.591371

Anahtar Kelimeler:Risale-i Kudsiye,Anlambilim,Mental Fiil,Kiplik Kategorisi

Özet: XIV ve XV. yüzyıllar Anadolu’da varlığını sürdüren Batı Türkçesinin klasik bir yazı dili olarak standartlaşmaya başladığı dönemdir. Bu standartlaşma Eski Anadolu Türkçesi olarak da adlandırılan dönemden Klasik Osmanlıca dönemine geçişle gerçekleşmiştir. Belirli bir sürece yayılan bu geçiş döneminde telif edilen eserler söz varlıkları ve her iki döneme ait özellikler taşımaları bakımından incelemeye değerdir. Çalışmaya konu olan Risale-i Kudsiyye miladi 1498 tarihinde telif edilmiş dini-tasavvufi içerikli bir eserdir. Bu çalışma XIV ve XV. yüzyıllardaki Türk duygu ve düşünce dünyasına kapı aralamayı amaçlamaktadır. Çalışmanın amacı Risale-i Kudsiyye adlı eserde mental fiil olarak adlandırılabilecek fiillerin kiplik kategorilerindeki görünümünü ortaya koymaktır. Fiillerin dilin söz varlığındaki yeri çok önemlidir. Bu öneme bağlı olarak çok farklı tasnif incelemeleri yapılmıştır. Yapılan tasnif çalışmalarında ortaya çıkan inceleme alanlarından birisi de mental kategoridir. Bu çalışmada XV. yüzyılda telif edilen Risale-i Kudsiyye adlı eserin Ankara Milli Kütüphane nüshasından yararlanılmıştır. Transkribe edilmiş metin üzerinde mental özellikte olan fiiller tespit edilmiş ve Yaylagül’ün yaptığı tasnif esas alınarak fiiller “duyu, duygu, anı ve uslamlama, açıklama fiilleri” olmak üzere dört grupta incelenmiştir. Aynı fiiller kiplik kategorileri bakımından Palmer’ın tasnifi üzerinde incelenerek mental özellikteki fiillerin kiplik görünümleri ortaya konulmuştur. Kiplikler, konuşurun bir olay veya durumla ilgili tutum, tavır ve bilgisini yansıttığı dilsel işaretleyicilerdir.

---