Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Fatma AYDIN

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.573732

Anahtar Kelimeler:İnşâ,Münşeât,Belâgat,İnşâ Kitabı,İlm-i Belâgat

Özet: Tanzimat Dönemi’ndeki yeniden yapılanma çabalarının sonucunda Osmanlı eğitim kurumlarına yönelik olarak yenilik arayışlarına girilmiş ve orta öğretim kurumları yaygınlaştırılmıştır. Bu okulların ders programlarına, dil bilgisi ve yazışma konularının öğretilmesi amacıyla “usûl-i kitâbet ve inşâ” gibi derslerin yanı sıra “belâgat” de alınmıştır. Bu derslerde okutulmak üzere “inşâ, kitâbet ve münşeât kitabı” gibi adlar altında çeşitli kitaplar hazırlanmıştır. Bu kitapların bir kısmı doğrudan doğruya okullardaki yazı derslerinde okutulmak üzere inşâ, mektup ve belge yazma usul ve yöntemlerini konu edinmiştir. Bu dönemdeki öğrencilerin Arapçayı çok iyi bilmemeleri de Türkçe belâgat kitaplarının yazımını zorunlu kılmış ve bu alanda pek çok eser kaleme alınmıştır. Bu çalışmada Milli Kütüphane Yz A 9216/2 arşiv numarasında İlm-i Belâgat adıyla kayıtlı olan bir eserin İnşâ Kitabı ve İlm-i Belâgat başlıklarını taşıyan kısımları ele alınarak incelenmiştir. XIX. yüzyılda yazılan eserde yazarın kimliğine dair bir bilgi bulunmamaktadır. Eserin yazılma sebebine dair herhangi bir açıklama bulunmamakla birlikte; içerik ve üslubu göz önüne alındığında, döneminin eğitim kurumlarında okutulmak üzere hazırlanmış bir ders kitabı olduğunu söylemek mümkündür. İnşâ Kitabı’nda çeşitli makamlara hitaben yazılacak resmî ve özel yazılarda kullanılması gereken hitap sözleri, yazışma tür ve şekilleri ve bunların usullerinin öğretilmesine dair kuramsal bilgiler yer almakta; uygulamaya yönelik olarak da 74 adet temsilî yazı örneği bulunmaktadır. İlm-i Belâgat ise belâgati üç şubesiyle ele alan bir eserdir. Eserde belâgat terimleri, soru-cevap yöntemi kullanılarak açıklanıp örneklendirilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda, varlığı daha önce bilinmeyen bu eserin Türk edebiyatı çalışmalarına katkı sunması amaçlanmaktadır.

---